کاریگەریی بیر و ئەندێشەی چەپ بەسەر حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران له ماوه‌ی نێوان ١٩٧٠ – ١٩٧٩ توێژینەوەیەکی مێژوویی، سیاسییە
الشريط الجانبي للمقالة
منشور:
ماي 24, 2019
الكلمات المفتاحية:
KDP, Leftism, Radicalism, Right Wing, Toudeh Party باڵى ڕاست, چەپڕەو, ح.د.ك ئێران, حیزبی تووده, ڕاديكاليزم
محتوى المقالة الرئيسي
الملخص
یه‌كێك له كاریگه‌رترین ئایدولۆژییه‌كانی سه‌ده‌ی بیسته‌م، كه مۆرك و نیشانی خۆی له زۆر ڕووداوی سەدەی ڕابردوو داوه و به ملیۆنان كه‌سی كردە شوێنكه‌وتووی خۆی، بیری چه‌پ بوو. هه‌ر بۆیه‌ش بوو به یه‌كێك له به‌هێزترین ڕه‌وته سیاسی- كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی كومه‌ڵگای مڕۆڤایه‌تی. كونفرانسی سێیه‌م (١٩٧١) ئاشتبوونه‌وه‌ی "حدك" بوو له‌گه‌ڵ بیری چه‌پ، كه ماوه‌ی نزیك به ده ساڵ بوو لێی دووركه‌وتبۆوه: "حدك" بوو به خاوه‌ن به‌رنامه و پێڕه‌وێكی كۆنكرێت. سیاسه‌تی ئابووری- كۆمه‌ڵایه‌تیی گونجاو له به‌رنامه‌دا گوزاریشتی له چه‌پێكی ڕادیكاڵ ده‌كرد و پێڕه‌وی نێو‌خۆش كۆپیی پێڕه‌وی حیزبه كومونیسته‌كان بوو. پێكهێنانی كومه‌ڵێكی سۆسیالیستی بۆ یه‌كه‌م جار له به‌رنامه‌ی "حدك"دا وه‌ك ئامانجی دواڕۆژ دیاری كرا، باڵی ڕاستی "حدك" به یه‌كجاری چووه په‌راوێزه‌وه و كۆتایی به ململانێی ئه‌و دوو باڵه هات، كه وه‌ك هێڵێكی سووری ململانێ له دامه‌زراندنی (ژ- ك) ه‌وه به مێژووی ئه‌م حیزبه‌دا تێده‌په‌ڕی. له‌وه به‌دوا ململانێی فیكری له نێو "حدك"دا تایبەت بوو به لایه‌نگرانی چه‌پی ڕووسی و چه‌پی دێموكرات. بوونی لایه‌نگرانی سیاسه‌ته‌كانی حیزبی تووده، له‌نێو "حدكا" و چالای چه‌ندین گروپی ماڕكسی-لێنینی له كوردستان (١٩٧٩) و گرتنی باڵوێزخانه‌ی ئه‌مریكا به‌هۆی خوێندكارانی ڕادیكاڵ، كه‌ش و هه‌وای سیاسی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستانی ئه‌وه‌نده‌ی تر ڕادیكاڵیزه كرد و ئه‌مه كاریگه‌ری له‌سه‌ر كۆنگره‌ی چواره‌می "حدكا" ١٩٨٠ دانا كه ئه‌م حیزبه له خانه‌ی چه‌پێكی ڕادیكاڵ جێ بگرێ.
التنزيلات
بيانات التنزيل غير متوفرة بعد.
تفاصيل المقالة
كيفية الاقتباس
Saeed, I. A. (2019) "کاریگەریی بیر و ئەندێشەی چەپ بەسەر حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران له ماوه‌ی نێوان ١٩٧٠ – ١٩٧٩: توێژینەوەیەکی مێژوویی، سیاسییە", مجلة جامعة كويه للعلوم الإنسانية والاجتماعية, 2(1), ص 36-46. doi: 10.14500/kujhss.v2n1y2019.pp36-46.
القسم
Articles
هذا العمل مرخص بموجب Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
المراجع
آبراهامیان، یرواند، (١٣٨٣) ایران بین دو انقلاب، ترجمه، احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، تهران، نشر نی.
اسناد كنگره چهارم، (١٩٨٠) حزب دمكرات كردستان ایران، كمیسیون انتشارات و تبلیغات كمیته مركزی حزب دمكرات كردستان ایران.
آشوری، داریوش. (١٣٥٨) دانشنامه سیاسی، (فرهنگ اصلاحات و مكتبهای سیاسی) تهران، نشر مروارید.
اقبالی، علیرضا. (١٣٨١) مقدمه ای برتشكیل سرمایه و تفكراقتصادی احزاب و گروهمای سیاسی در ایران، تهران، نشر چاپپخش.
امین آوە، كامران، چپ سنتی و جنبش ملی كرد در ایران، نشر روشنگری، آلمان، ١٣٩٥).
بابایی، غلامرضا. (١٣٦٩) فرهنگ علوم سیاسی، تهران، نشر ویس.
بارزانی، مه‌سعود. بارزانی و بزووتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازیی کورد، شۆڕشی ئه‌یلوول، (١٩٦١- ١٩٧٥)، به‌رگی سێیه‌م، به‌شی دووه‌م، ب.ش.
برنامه و اساسنامه "حدك" (ئێران). (١٩٧١) مصوب كنفرانس سوم.
به‌رنامه و پێڕه‌وی نێوخۆی (حدكا) په‌سه‌ندكراوی كونگره‌ی چواره‌م، كومسیۆنی ئینتشارات و ته‌بلیغاتی كومیته‌ی ناوه‌ندی (حدكا)، ڕه‌شه‌مه‌ی ١٣٥٨ (فێبریواری ١٩٨٠).
بهروز، مازیار. (١٣٨٠) شورشیان آرمانخواه، (علل ناكامی چپ در ایران) ترجمه، مهدی پرتو، تهران، نشر ققنوس.
پرونهۆوێر، کارۆل. (٢٠٠٩) خولیا و مەرگی قاسملوو، وەرگێڕانی فەتاح کاویان، هەولێر چاپخانەی رۆژهەڵات.
پێشنەماز، ره‌سووڵ. (٢٠١٢) سه‌ربردەی ژیانم، سلێمانی، چاپخانەی چوارچرا.
توكلی خالد (١٣٨٥)، بررسی تاثیر اندیشه چپ بر تفكر اقتصادی حدكا، فصلنامه رۆژەڤ، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، شماره ٤ و ٥.
جمعی از پژوهشگران، حزب توده از شكل گیری تا فرو پاشی (١٣١٨- ١٣٢٠) چاپ دوم، تهران، ١٣٨٧.
جوانشیر ف.م، تجربە ٢٨ مرداد، نظری بە جنبش ملی شدن نفت ایران، انتشارات حزب تودە ایران، تهران، ١٣٥٩.
حه‌سه‌نزاده، ئاسۆ، مه‌نسوور مروه‌تی، به‌هاری ١٣٩٦ (٢٠١٧) بیبلیۆگرافیای سیاسی ڕۆژنامه‌ی "كوردستان".
حیسامی، که‌ریم. (١٩٩٠) له بیره‌وه‌رییه‌کانم (١٩٧٠- ١٩٧٥)، به‌رگی چواره‌م، ستۆکهۆلم، چاپخانەی ژین.
حیسامی، کەریم. (١٩٩٧)، پێداچوونەوە، کوردستانی ئێران ١٩٤٧- ١٩٧٨، بەرگی دووهەم، ستۆکهۆلم، چاپخانەی ماردین.
حیسامی، کەریم، (١٩٩١) لە بیرەوەرییەکانم (١٩٧٥_١٩٧٩) بەرگی پێنجەم، ستۆکهۆڵم.
حەسەنزادە، عەبدوڵڵا. (١٩٩٧) نیوسەدە تێکۆشان، دوو به‌رگ، بڵاوکراوەی کۆمیسیۆنی چاپەمەنیی حدکا.
حەمەدەمین، ئەحمەد. (٢٠١٠) چەند لاپەڕەیەک لە مێژووی نوێ و هاوچەرخی عێڕاق، هەولێر چاپخانەی موكریان، هه‌ولێر.
دانش، بهرام. (١٩٧٠) زندگی و آموزش لنین، نشریه حزب توده ایران، ب.ج.
ڕاپۆرتی کۆمیتەی ناوەندی بۆ کۆنگرەی سێهەم، ساڵی ١٣٥٣.
روزبە، خسرو. (١٣٥٨) واژه‌های نو، برخی از واژه‌های آموزشی، تهران، انتشارات حزب توده ایران.
شەمزینی، عزیز. (٢٠٠٦) جولانه‌وه‌ی رزگاریی نیشتیمانی‌ی، وه‌رگێرانی، فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد، سلێمانی، لە بڵاوکراوەکانی سەنتەری لێکۆڵینەوەی ستراتیجیی کوردستان.
طبری، احسان. (١٣٥٠) یاداشتها و نوشته‌های فلسفی، انتشارات حزب تووده ایران.
طبری، احسان. (١٣٥٨) الفبای مبارزه، انتشارات حزب توده ایران، تهران، ١٣٥٨.
طبری، احسان. (١٣٥٨) آموزش فلسفه علمی، تهران، انتشارات حزب توده ایران.
طبری، احسان. (١٣٦٧) كژراهه (خاطراتی از تاریخ حزب توده)، تهران.
عه‌لی مه‌حموود، هۆشمەند (دكتۆر). (٢٠١٢) ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان، لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كه له دۆخی سیاسی بزووتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی كورد (١٩٧٩- ١٩٨٩)، هه‌ولێر، چاپخانەی شەهاب.
عه‌لی مەحموود، هۆشمه‌ند ٢٠٠٧، عەبدولرەحمان قاسملوو، ژیان و رۆڵی سیاسیی لە بزووتنەوەی رزگاریخوازی کورد دا، ١٩٣٠ -١٩٨٩، هەولێر.
فوران، جان، مقاومت شکنندە، تاریخ تحوالت اجتماعی ایران از سال ١٥٠٠ میلادی تا انقلاب ١٩٧٩، ترجمە احمد تدین، تهران، رسا، ١٣٧٧.
قازی، ئەمیر. (٢٠١٠) لە بیرەوەرییە سیاسییەکانم، ستۆکهۆلم.
قاسملوو عەبدولڕەحمان، (١٣٦٨) کورتە مێژووی ڕێبەرایەتیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران، بڵاوکراوەی چاپەمەنیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران.
قاسملوو، نەسرین. (٢٠١٤) ئورووپاییەک لە وڵاتی کورداندا، وەرگێڕانی ناهید حوسێنی، هەولێر، چاپخانەی سەردەم.
كاتوزیان، محمد علی همایون، خاطرات سیاسی خیلی ملکی، چاپ دوم، اروپا، آذر ١٣٦٠. علیزاده، حسین، فرهنگ خاص علوم سیاسی، تهران، ١٣٧٧.
كوردستان، په‌یام بۆ گه‌لی كامبۆج، ژوماره ٢٩، خه‌زه‌لوه‌ری ١٣٥٢، نۆڤه‌مبه‌ری ١٩٧٣.
كوردستان، ئورگانی كومیته‌ی ناوه‌ندی "حدك" (ئێران)، ژماره ٣٠، سه‌رماوه‌زی ١٣٥٢- دیسه‌مبه‌ری ١٩٧٣.
كوردستان، ئورگانی كومیته‌ی ناوه‌ندیی "حدك"، شكستی ئه‌مریكا له لاوس سه‌ركه‌وتنی هه‌موو گه‌لانی ئازادیخوازه، ژوماره ٤، بانه‌مه‌ڕی ١٣٥٠- مای ١٩٧١.
كوردستان، ئۆڕگانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان، سمایل بازیار، قاسملوو، ناسیۆنالیزم و ئه‌ندێشه‌ی چه‌پ، قاسملوو تیتۆی كورد (٣)، ژوماره ٧٠٩، ١٥ خه‌رمانانی ١٣٩٦، ٦ سێپتێمبه‌ری ٢٠١٨.
كوردستان، ئۆرگانی كومیته‌ی ناوه‌ندی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران)، ژماره ٣٧، گه‌لاوێژی ١٣٥٤ (ئه‌گۆست ١٩٧٥).
كوردستان، ئۆڕگانی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران)، بایه‌خی شۆرشی مه‌زنی ئوكتوبه‌ر، ژماره ٢١، خه‌زه‌ڵوه‌ری ١٣٥١- نوڤه‌مبه‌ری ١٩٧٢.
كوردستان، ئۆڕگانی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران)، به‌یاننامه‌ی "حدك" ئێران له سه‌ر رێككه‌وتنی ڤێتنام، ژماره ٢٣، ڕێبه‌ندانی ١٣٥١، فێبریواری ١٩٧٣.
كوردستان، ئۆڕگانی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران)، پاش هیند و چین نوره‌ی ڕۆژهەڵاتی نێوه‌ڕاسته، ژماره ٢٤، ڕه‌شه‌ممه‌ی ١٣٥١، مارسی ١٩٧٣.
كوردستان، ئۆڕگانی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران)، په‌ره‌پێدانی شۆڕش، ژماره ١٠٢، به‌فرانبار و ڕێبه‌ندانی ١٣٦٣ (جانیڤه‌ری و فێبریواری ١٩٨٥.
كوردستان، ئۆڕگانی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران)، سه‌ری ساڵی "ئینقلابی سپی" شا، ژماره ٤١، ڕێبه‌ندانی ١٣٥١، فێبریواری ١٨٧٣.
كونگره‌ی سێیه‌می حیزبی دیموكراتی كوردستان (ایران) ڕه‌زبه‌ری ١٣٥٢ (سێپه‌مبه‌ری ١٩٧٣).
کوردستان، ئۆرگانی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان (ئێران)، ژمارە ٢٣، ١٩٧٣.
کیانوری، نورالدین. (١٣٧٢) خاطرات نورالدین كیانووری، تهران، موسسه تحقیقاتی و انتشاراتی دیدگاه.
کەریمی، عەلی. (٢٠٠٥) ژیان و بەسەرهاتی عەبدولڕەحمانی زەبیحی (مامۆستا عولەما) سلێمانی، چاپخانەی کاربین.
گادانی، جەلیل. (٢٠٠٨) پەنجا ساڵ خەبات، کورتە مێژووی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران، بەرگی یەکەم، چاپی دووهەم، دهۆک.
گەوهەری، حامید. (٢٠١١) كۆماری كوردستان، هەولێر، چاپخانەی شەهاب.
لنین، آثار منتخب. (١٣٥٧) امپریالیزم بە مثابه بالاترین مرحله سرمایه‌داری، ترجمه، م.پ هرمز، مسكو.
مردم. (١٣٥٤) ارگان مركزی حزب توده ایران، فرخنده باد سی‌امین سال جنبش ملی و مترقی كردستان ایران، شماره ١٥٠.
مستەفا، سۆزان کەریم. (٢٠٠٧) بەعسیزم و کورد (١٩٤٧- ١٩٧٥)، سلێمانی دەزگای چاپ و پەخشی حەمدی.
مەكداوڵ، دەیڤید، (٢٠٠٢) مێژووی هاوچەرخی كورد، و، ئەبوبەكر خۆشناو، سلێمانی.
نخستین مرامنامه حزب توده ایران، (١٣٩٠) راه توده، شماره ٣٤٧.
نیك آیین، امیر. (١٣٥٩) ماتریالیزم تاریخی، ماتریالیزم دیالكتیك، جلد دوم، تهران، انتشارات حزب توده ایران.
ولی، عباس. (١٣٨٣) مارکسیسم، هویت ملی و طبقاتی، نویسا، شمارە ٢.
ئینگڤاركارلسۆن و ئان ماری لینداگرین (٢٠١٠)، سۆسیال دێموكراسی چیه؟ وه‌رگێرانی، كه‌ماڵ حه‌سه‌نپوور، هه‌ولێر.
ئەمین، نەوشیروان مستەفا. (١٩٩٣) حكومەتی كوردستان (كورد لە گەمەی سۆڤیەتی‌دا)، هەولێر، ب.ش.چ.
ئەمین، نەوشیروان مستەفا. (١٩٩٨) په‌نجه‌كان یه‌كتری ئه‌شكێنن (دیوی ناوه‌وه‌ی ڕووداوه‌كانی كوردستان عێراق ١٩٧٩- ١٩٨٣) ب.ش.چ.
اسناد كنگره چهارم، (١٩٨٠) حزب دمكرات كردستان ایران، كمیسیون انتشارات و تبلیغات كمیته مركزی حزب دمكرات كردستان ایران.
آشوری، داریوش. (١٣٥٨) دانشنامه سیاسی، (فرهنگ اصلاحات و مكتبهای سیاسی) تهران، نشر مروارید.
اقبالی، علیرضا. (١٣٨١) مقدمه ای برتشكیل سرمایه و تفكراقتصادی احزاب و گروهمای سیاسی در ایران، تهران، نشر چاپپخش.
امین آوە، كامران، چپ سنتی و جنبش ملی كرد در ایران، نشر روشنگری، آلمان، ١٣٩٥).
بابایی، غلامرضا. (١٣٦٩) فرهنگ علوم سیاسی، تهران، نشر ویس.
بارزانی، مه‌سعود. بارزانی و بزووتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازیی کورد، شۆڕشی ئه‌یلوول، (١٩٦١- ١٩٧٥)، به‌رگی سێیه‌م، به‌شی دووه‌م، ب.ش.
برنامه و اساسنامه "حدك" (ئێران). (١٩٧١) مصوب كنفرانس سوم.
به‌رنامه و پێڕه‌وی نێوخۆی (حدكا) په‌سه‌ندكراوی كونگره‌ی چواره‌م، كومسیۆنی ئینتشارات و ته‌بلیغاتی كومیته‌ی ناوه‌ندی (حدكا)، ڕه‌شه‌مه‌ی ١٣٥٨ (فێبریواری ١٩٨٠).
بهروز، مازیار. (١٣٨٠) شورشیان آرمانخواه، (علل ناكامی چپ در ایران) ترجمه، مهدی پرتو، تهران، نشر ققنوس.
پرونهۆوێر، کارۆل. (٢٠٠٩) خولیا و مەرگی قاسملوو، وەرگێڕانی فەتاح کاویان، هەولێر چاپخانەی رۆژهەڵات.
پێشنەماز، ره‌سووڵ. (٢٠١٢) سه‌ربردەی ژیانم، سلێمانی، چاپخانەی چوارچرا.
توكلی خالد (١٣٨٥)، بررسی تاثیر اندیشه چپ بر تفكر اقتصادی حدكا، فصلنامه رۆژەڤ، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، شماره ٤ و ٥.
جمعی از پژوهشگران، حزب توده از شكل گیری تا فرو پاشی (١٣١٨- ١٣٢٠) چاپ دوم، تهران، ١٣٨٧.
جوانشیر ف.م، تجربە ٢٨ مرداد، نظری بە جنبش ملی شدن نفت ایران، انتشارات حزب تودە ایران، تهران، ١٣٥٩.
حه‌سه‌نزاده، ئاسۆ، مه‌نسوور مروه‌تی، به‌هاری ١٣٩٦ (٢٠١٧) بیبلیۆگرافیای سیاسی ڕۆژنامه‌ی "كوردستان".
حیسامی، که‌ریم. (١٩٩٠) له بیره‌وه‌رییه‌کانم (١٩٧٠- ١٩٧٥)، به‌رگی چواره‌م، ستۆکهۆلم، چاپخانەی ژین.
حیسامی، کەریم. (١٩٩٧)، پێداچوونەوە، کوردستانی ئێران ١٩٤٧- ١٩٧٨، بەرگی دووهەم، ستۆکهۆلم، چاپخانەی ماردین.
حیسامی، کەریم، (١٩٩١) لە بیرەوەرییەکانم (١٩٧٥_١٩٧٩) بەرگی پێنجەم، ستۆکهۆڵم.
حەسەنزادە، عەبدوڵڵا. (١٩٩٧) نیوسەدە تێکۆشان، دوو به‌رگ، بڵاوکراوەی کۆمیسیۆنی چاپەمەنیی حدکا.
حەمەدەمین، ئەحمەد. (٢٠١٠) چەند لاپەڕەیەک لە مێژووی نوێ و هاوچەرخی عێڕاق، هەولێر چاپخانەی موكریان، هه‌ولێر.
دانش، بهرام. (١٩٧٠) زندگی و آموزش لنین، نشریه حزب توده ایران، ب.ج.
ڕاپۆرتی کۆمیتەی ناوەندی بۆ کۆنگرەی سێهەم، ساڵی ١٣٥٣.
روزبە، خسرو. (١٣٥٨) واژه‌های نو، برخی از واژه‌های آموزشی، تهران، انتشارات حزب توده ایران.
شەمزینی، عزیز. (٢٠٠٦) جولانه‌وه‌ی رزگاریی نیشتیمانی‌ی، وه‌رگێرانی، فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد، سلێمانی، لە بڵاوکراوەکانی سەنتەری لێکۆڵینەوەی ستراتیجیی کوردستان.
طبری، احسان. (١٣٥٠) یاداشتها و نوشته‌های فلسفی، انتشارات حزب تووده ایران.
طبری، احسان. (١٣٥٨) الفبای مبارزه، انتشارات حزب توده ایران، تهران، ١٣٥٨.
طبری، احسان. (١٣٥٨) آموزش فلسفه علمی، تهران، انتشارات حزب توده ایران.
طبری، احسان. (١٣٦٧) كژراهه (خاطراتی از تاریخ حزب توده)، تهران.
عه‌لی مه‌حموود، هۆشمەند (دكتۆر). (٢٠١٢) ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان، لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كه له دۆخی سیاسی بزووتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی كورد (١٩٧٩- ١٩٨٩)، هه‌ولێر، چاپخانەی شەهاب.
عه‌لی مەحموود، هۆشمه‌ند ٢٠٠٧، عەبدولرەحمان قاسملوو، ژیان و رۆڵی سیاسیی لە بزووتنەوەی رزگاریخوازی کورد دا، ١٩٣٠ -١٩٨٩، هەولێر.
فوران، جان، مقاومت شکنندە، تاریخ تحوالت اجتماعی ایران از سال ١٥٠٠ میلادی تا انقلاب ١٩٧٩، ترجمە احمد تدین، تهران، رسا، ١٣٧٧.
قازی، ئەمیر. (٢٠١٠) لە بیرەوەرییە سیاسییەکانم، ستۆکهۆلم.
قاسملوو عەبدولڕەحمان، (١٣٦٨) کورتە مێژووی ڕێبەرایەتیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران، بڵاوکراوەی چاپەمەنیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران.
قاسملوو، نەسرین. (٢٠١٤) ئورووپاییەک لە وڵاتی کورداندا، وەرگێڕانی ناهید حوسێنی، هەولێر، چاپخانەی سەردەم.
كاتوزیان، محمد علی همایون، خاطرات سیاسی خیلی ملکی، چاپ دوم، اروپا، آذر ١٣٦٠. علیزاده، حسین، فرهنگ خاص علوم سیاسی، تهران، ١٣٧٧.
كوردستان، په‌یام بۆ گه‌لی كامبۆج، ژوماره ٢٩، خه‌زه‌لوه‌ری ١٣٥٢، نۆڤه‌مبه‌ری ١٩٧٣.
كوردستان، ئورگانی كومیته‌ی ناوه‌ندی "حدك" (ئێران)، ژماره ٣٠، سه‌رماوه‌زی ١٣٥٢- دیسه‌مبه‌ری ١٩٧٣.
كوردستان، ئورگانی كومیته‌ی ناوه‌ندیی "حدك"، شكستی ئه‌مریكا له لاوس سه‌ركه‌وتنی هه‌موو گه‌لانی ئازادیخوازه، ژوماره ٤، بانه‌مه‌ڕی ١٣٥٠- مای ١٩٧١.
كوردستان، ئۆڕگانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان، سمایل بازیار، قاسملوو، ناسیۆنالیزم و ئه‌ندێشه‌ی چه‌پ، قاسملوو تیتۆی كورد (٣)، ژوماره ٧٠٩، ١٥ خه‌رمانانی ١٣٩٦، ٦ سێپتێمبه‌ری ٢٠١٨.
كوردستان، ئۆرگانی كومیته‌ی ناوه‌ندی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران)، ژماره ٣٧، گه‌لاوێژی ١٣٥٤ (ئه‌گۆست ١٩٧٥).
كوردستان، ئۆڕگانی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران)، بایه‌خی شۆرشی مه‌زنی ئوكتوبه‌ر، ژماره ٢١، خه‌زه‌ڵوه‌ری ١٣٥١- نوڤه‌مبه‌ری ١٩٧٢.
كوردستان، ئۆڕگانی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران)، به‌یاننامه‌ی "حدك" ئێران له سه‌ر رێككه‌وتنی ڤێتنام، ژماره ٢٣، ڕێبه‌ندانی ١٣٥١، فێبریواری ١٩٧٣.
كوردستان، ئۆڕگانی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران)، پاش هیند و چین نوره‌ی ڕۆژهەڵاتی نێوه‌ڕاسته، ژماره ٢٤، ڕه‌شه‌ممه‌ی ١٣٥١، مارسی ١٩٧٣.
كوردستان، ئۆڕگانی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران)، په‌ره‌پێدانی شۆڕش، ژماره ١٠٢، به‌فرانبار و ڕێبه‌ندانی ١٣٦٣ (جانیڤه‌ری و فێبریواری ١٩٨٥.
كوردستان، ئۆڕگانی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران)، سه‌ری ساڵی "ئینقلابی سپی" شا، ژماره ٤١، ڕێبه‌ندانی ١٣٥١، فێبریواری ١٨٧٣.
كونگره‌ی سێیه‌می حیزبی دیموكراتی كوردستان (ایران) ڕه‌زبه‌ری ١٣٥٢ (سێپه‌مبه‌ری ١٩٧٣).
کوردستان، ئۆرگانی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان (ئێران)، ژمارە ٢٣، ١٩٧٣.
کیانوری، نورالدین. (١٣٧٢) خاطرات نورالدین كیانووری، تهران، موسسه تحقیقاتی و انتشاراتی دیدگاه.
کەریمی، عەلی. (٢٠٠٥) ژیان و بەسەرهاتی عەبدولڕەحمانی زەبیحی (مامۆستا عولەما) سلێمانی، چاپخانەی کاربین.
گادانی، جەلیل. (٢٠٠٨) پەنجا ساڵ خەبات، کورتە مێژووی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران، بەرگی یەکەم، چاپی دووهەم، دهۆک.
گەوهەری، حامید. (٢٠١١) كۆماری كوردستان، هەولێر، چاپخانەی شەهاب.
لنین، آثار منتخب. (١٣٥٧) امپریالیزم بە مثابه بالاترین مرحله سرمایه‌داری، ترجمه، م.پ هرمز، مسكو.
مردم. (١٣٥٤) ارگان مركزی حزب توده ایران، فرخنده باد سی‌امین سال جنبش ملی و مترقی كردستان ایران، شماره ١٥٠.
مستەفا، سۆزان کەریم. (٢٠٠٧) بەعسیزم و کورد (١٩٤٧- ١٩٧٥)، سلێمانی دەزگای چاپ و پەخشی حەمدی.
مەكداوڵ، دەیڤید، (٢٠٠٢) مێژووی هاوچەرخی كورد، و، ئەبوبەكر خۆشناو، سلێمانی.
نخستین مرامنامه حزب توده ایران، (١٣٩٠) راه توده، شماره ٣٤٧.
نیك آیین، امیر. (١٣٥٩) ماتریالیزم تاریخی، ماتریالیزم دیالكتیك، جلد دوم، تهران، انتشارات حزب توده ایران.
ولی، عباس. (١٣٨٣) مارکسیسم، هویت ملی و طبقاتی، نویسا، شمارە ٢.
ئینگڤاركارلسۆن و ئان ماری لینداگرین (٢٠١٠)، سۆسیال دێموكراسی چیه؟ وه‌رگێرانی، كه‌ماڵ حه‌سه‌نپوور، هه‌ولێر.
ئەمین، نەوشیروان مستەفا. (١٩٩٣) حكومەتی كوردستان (كورد لە گەمەی سۆڤیەتی‌دا)، هەولێر، ب.ش.چ.
ئەمین، نەوشیروان مستەفا. (١٩٩٨) په‌نجه‌كان یه‌كتری ئه‌شكێنن (دیوی ناوه‌وه‌ی ڕووداوه‌كانی كوردستان عێراق ١٩٧٩- ١٩٨٣) ب.ش.چ.