ڕوانگەی كۆمەڵناسانی كلاسیك بۆ نەتەوە و پارادایمە سەرەكییەكان سەبارەت بە ڕەگوڕیشەی كورد

##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##

View the PDF File
##semicolon## Oct 12, 2024
##semicolon## https://doi.org/10.14500/kujhss.v7n2y2024.pp1-14
##semicolon##
Nation, Nationalsim, Primordialism, Constructionism, Ethno-Symbolism نەتەوە, ناسیۆنالیزم, ئەزەلگەرایی, سازکراوەگەرایی, ئیتنۆسیمبۆلیزم الأمة, القومية, الأبدية, الأصولية, العرقية

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

مەریوان فەریق کەریم
ناوەندى كوردستان بۆ دۆكيۆمێنت و لێكۆڵينەوەى ئەكاديمى، زانکۆی سلێمانی، هەرێمی کوردستان، عێراق
https://orcid.org/0000-0003-3108-019X
موراد حەکیم محەمەد
بەشی کۆمەڵناسی، کۆلێژی ئاداب، زانکۆی سەلاحەدین-سۆران، هەرێمی کوردستان، عێراق
https://orcid.org/0009-0002-4228-5131

پوختە

ئەم توێژینەوە نێوانبوارییە، دەپەرژێتە سەر دوو پرسی گرنگ؛ ڕوانینی كۆمەڵناسیی بۆ نەتەوە و ڕوانگە سەرەكییەكان سەبارەت بە ڕەگوڕیشەی كورد. بۆ ئەمەش بە دوای وەڵامی دوو پرسیاردا دەگەرێت: یەكەم، ئەگەر بمانەوێت لە ڕەگوڕیشەی كورد و ناسیۆنالیزمی كورد تێبگەین دەبێت لە كوێوە دەست پێبكەین. دووەم، بە شێوەیەكی گشتی تیۆر و ڕوانگە سەرەكییەكانی پەیوەست بە چەمكەكانی نەتەوە و ناسیۆنالیزم چۆن پۆلێنبەندی كراون و تاچەند ڕەنگدانەوەیان هەبووە لە توێژینەوە كوردییەكانی ئەم بوارەدا. بۆ ئەم مەبەستە توێژینەوەكە دوو ئاڕاستەی گرتووەتە بەر. سەرەتا دیدگای كلاسیكەكانی كۆمەڵناسی بۆ نەتەوە ڕوون دەكاتەوە، كە بریتین لە كارل ماركس، ئێمیل دۆركایم، ماكس ڤێبەر و جۆرج زێمیل. كۆمەڵناسان، بە پێچەوانەوە زۆربەی توێژینەوەكان كە لە گۆشەنیگایەكی مێژوویییەوە لە چەمكی نەتەوەیان كۆڵیتەوە، لەرێگەی چەمكگەلێكی وەك هاوبەستەیی كۆمەڵایەتی، كۆمەڵگەی ئەخلاقی، هاوڵاتیببون، ئەقڵانیببونی ڕۆژئاوا و نەتەوە وەك سەرخان دەڕواننە نەتەوە. پاشان دەپەرژێتەسەر ڕوانگە سەرەكییەكانی ئەزەلیگەرایی، سازكراوەگەرایی و ئێتنۆـسیمبولیزم. توێژینەوەكە دەگاتە ئەو ئەنجامەی كە گەڕان بە دوای ڕەگوڕیشەی كورددا مێژوویەكی نوێی هەیە و دەرەنجامی كۆمەڵێك فاكتەری دەرەكی و ناوەكییە. توێژەرانی كوردیش بەسەر ئەم سێ ڕوانگەیەدا دابەش بوون و لە ژێر كاریگەری ئەو دابەشبوونەدا ڕاجیایی سەبارەت بە ڕەگوڕیشە و ناسیۆنالیزمی كورد بە ئاشكرا تێبینی دەكرێت. لەگەڵ ئەوەشدا، لە دەرەوەی ئەم سێ ڕوانگە زاڵە، ڕوانگەیەكی دیكە دەكرێت هێدی هێدی جێگەی خۆی بكاتەوە، كە پێی وایە پرسی كورد، دۆخێكی دەگمەن و تایبەتە و ناچێتە ژێرباری پارادایمە زاڵە باوەكانەوە.

##plugins.generic.usageStats.downloads##

##plugins.generic.usageStats.noStats##

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

چۆنییەتی بەکارهێنانی سەرچاوە
Karim, H. F. . and Mohammad, M. H. . (2024) “ڕوانگەی كۆمەڵناسانی كلاسیك بۆ نەتەوە و پارادایمە سەرەكییەكان سەبارەت بە ڕەگوڕیشەی كورد”, گۆڤاری زانکۆی کۆیە بۆ زانستە مرۆڤایەتی و کۆمەڵایەتییەکان, 7(2), pp. 1-14. doi: 10.14500/kujhss.v7n2y2024.pp1-14.
ژمارە
بەرگ 7 ژمارە 2 (2024): سێزدە
بەش
Articles
##submission.license.cc.by-nc-nd4.footer##
زانیاریی کەسیی نوسەر

مەریوان فەریق کەریم, ناوەندى كوردستان بۆ دۆكيۆمێنت و لێكۆڵينەوەى ئەكاديمى، زانکۆی سلێمانی، هەرێمی کوردستان، عێراق

He is Lecturer at University of Sulaimani, Kurdistan Centre for Documentation and Academic Research and editer of Iranolgy Journal. He received MA degree from University of Tehran in "Halabja Genocide Collective Memory" in 2014 and Ph.D. in Political Sociology / Nation-building in Kurdistan Region from Salahaddin University in 2024. He has 8 years of teaching experiences at Ministry of education and Sulaimani University. He has also published two books on the collective memory of the Halabja genocide and critical discourse analysis of religious education textbooks at the high school level of the Ministry of Education of the (KRI). He has also translated five Sociology books from English and Persian into Kurdish. He focus areas include nation-building, collective memory, kurds genocide, memorial sites, discourse analysis and education.

موراد حەکیم محەمەد, بەشی کۆمەڵناسی، کۆلێژی ئاداب، زانکۆی سەلاحەدین-سۆران، هەرێمی کوردستان، عێراق

He is a lecturer in the Department of Sociology at the Faculty of Arts, Soran University. He received his Ph.D. from Salahaddin University in 2011 and has 19 years of teaching experience at Salahaddin, Duhok, Koya, and Soran universities. He served as the Director of the Research Center at Mukriani Publishing House from 2005 to 2007 and was the President of the Society of Sociologists from 2007 to 2012. In 2012, he founded Shikar Survey Company, where he was the director until 2015. His focus areas include surveys and public opinion, research methods, social theories, and cultural studies.

سەرچاوەکان

آنتونی دی اسمیت (٢٠١٢) ناسیونالیسم و مدرنیسم، بررسی انتقادی نظریەهای متاخیر ملت و ملی گرایی، ترجمە كاظم فیروزمند، نشر ثالث، چاپ اول.

آنتونی گیدنز (٢٠٠٦) درآمدی انتقادی بر جامعەشناسی، ترجمە لیلا پیروزمند، تهران، انتشارات فردوس، چاپ اول، ١٣٨٥.

آنتونیو گرامشی (٢٠٠٩) دولت و جامعە مدنی، ترجمە عباس میلانی، تهران، نشر اختران، چاپ سوم.

الكسندر ماتین (٢٠٠٤) دائرة المعارف ناسیونالیسم، زیرنظر ، جلد اول، دوم، سوم، تهران، مركز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجە.

ارنست رنان و دیگران (٢٠١١) ملت، حس ملی، ناسیونالیسم، ترجمەی عبدالوهاب احمدی، تهران، آگە، چاپ یكم.

ارنست گلنر. (١٤٠٠) ملت ها و ملی گرایی، ترجمەی ابوالفضل مینویی فر، تهران، گام نو، چاپ اول.

ارنست گلنر (٢٠٠٩) ناسیونالیسم، ترجمەی سید محمدعلی تقوی، تهران، چاپ اول، نشر مركز.

ارو لونە، (٢٠١٢)، ماركسیسم، ترجمە فریبرز مجیدی، دائرە العارف ناسیونالیسم، زیر نظر الكساندر ماتین، جلد دوم، صص٧٣١-٧٥١.

اریك جی. هابسبام (٢٠٢١) ملت ها و ناسیونالیسم، پس از ١٧٨٠، برنام، افسانە، واقعیت، ترجمە مهدی صابری، تهران، چاپ اول.

امیل دوركم (٢٠١٢) درسهای جامعەشناسی، فیزیك اخلاقیان و حقوق، ترجمە سید جمال الدین موسوی، تهران، نشرنی .

امیل دوركیم (٢٠١١) دربارەی تقسیم كار احتماعی، ترجمە باقر پرهام، ویراست دوم، نشر مركز، تهران، چاپ چهارم.

امیل دوركیم (١٣٨٤) صور بنیانی حیات دینی، ترجمە باقر پرهام، تهران، نشر مركز، چاپ دوم.

اندرو وینسنت (٢٠٠٨) ایدئولوژی های مدرن سیاسی، ترجمەی مرتضی ثاقب فر، تهران، انتشارات ققنوس، چاپ دوم.

اندرو وینسنت (٢٠١٢) نظریەی سیاسی، ترجمە پری مختاری، دائرە العارف ناسیونالیسم، زیر نظر الكساندر ماتین، جلد دوم.

اوموت اوزكریملی (٢٠٠٤) گفتمانها و مباحثات مربرط بە ناسیونالیسم، تهران، انتشارات تمدن ایرانی، چاپ اول.

عەتا قەرەداغی (٢٠٠٧) گوتاری ناسیونالیزمی كوردی، سلێمانی، چاپخانەی ڕەنج، بەرگی یەكەم.

بندیكت آندرسن (٢٠١٤) جماعت های تصوری، ترجمەی محمد محمدی، تهران، رخداد نو، چاپ اول.

پی یر رنوون، (١٣٩٠) ناسیونالیسم و ناسیونالیسم ها، ملت، حس ملی، ناسیونالیسم، ارنست رنان و دیگران، ترجەی عبدالوهاب احمدی، تهران، آگە.

پیتر كیڤیستۆ (٢٠٢٢) هزرە سەرەكییەكانی كۆمەڵناسی، وەرگێڕانی هەورامان فەریق، سلێمانی، چاپخانەی پاندا، چاپی دووەم.

تیم دیلینی (٢٠١٢) نظریەهای كلاسیك جامعەشناسی، ترجمە بهرنگ صدیقی/ وحید طلوعی، تهران، نشرنی، چاپ ششم.

جەعفەرعەلی (٢٠١٣) ناسیۆنالیزم و ناسیۆنالیزمی كوردی، سلێمانی، چاپخانە، ڕۆژهەڵات ـ هەولێر، چاپی دووەم، ٢٠١٣.

جەمال نەبەز(١٩٨٤) بیری نەتەوەیی كوردی، نە بیری"قەومییەت"ی ڕۆژهەڵاتی و نە بیری "ناسیۆنالیزم"ی ڕۆژئاوایی یە، ستۆكهۆڵم.

جەمال نەبەز (١٩٨٥) دۆزی ناسیۆنالی كورد، ئۆتۆنۆمی یا كوردستانێكی سەربەخۆ یا بڕیاری چارەنووس لە ئازادی دا و بۆ ئازادی، ستۆكهۆڵم، بنكەی چاپەمەنی ئازاد.

جەمال نەبەز(٢٠.٢) ناسنامە و كێشەی ناسیۆنالی كورد، هەولێر، چاپی دووەم، كتێبفرۆشی سۆران ـ هەولێر.

دیوید بیتهام (٢٠١٣) ماكس وبر و نظریە سیاست مدرن، ترجمە هادی نوری، تهران، انتشارات ققنوس، چاپ اول.

راینهارد بندیكس (٢٠٠٩) سیمای فكری ماكس وبر، ترجمە محمود رامبد، انتشارات هرمس، تهران.

ڕەفیق سابیر(٢٠٠٣) كولتوور و ناسیۆنالیزم، سلێمانی، چاپی دووەم، دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم.

سۆران حەمەڕەش (٢٠١٣) كورد كێیە؟ مێژووی كورد و ڕەچەڵەكی زمانەكەی لە سەرتای شارستانییەتەوە هەتاوەكو سەدەی دەیەمی زایینی، لەندەن، چاپخانە yps-publishing

عباس ولی (٢٠١٩) تبارشناسی كردها؛ برساخت ملت و هویت ملی در نوشتەهای تاریخی كرد، گفتارهایی در خاستگاە ناسیۆنالیسم كرد؛ گردآورندە عباس ولی، گروە نویسندگان، چاپ دوم، تهران.

عباس ولی (٢٠٠٩) گفتارهایی در خاستگاە ناسیۆنالیسم كرد؛ گردآورندە عباس ولی، گروە نویسندگان، چاپ دوم، تهران.

عەبدولرەحمان قاسملوو (٢٠١٢) كوردستان و كورد، وەرگێڕانی عبداللە حسن زادە، چاپخانەی ڕۆژهەڵات ـ هەولێر، چاپی شەشەم.

عیرفان مستەفا (٢٠١١) بوونی نەتەوەیی كورد لە نێوان فەلسەفە و سۆسیۆپۆلەتیكدا، كوردستان، چاپخانەی ڕەنج، چاپی یەكەم.

فرانك پاركین (٢٠١٠) ماكس وبر، ترجمە شهناز مسمی پرست، تهران، انتشاران ققنوس، چاپ دوم.

كیت نش (٢٠٠٩) جامعەشناسی سیاسی معاصر؛ جهانی شدن، سیاست، قدرت، ترجمە محمدتقی دلفروز، تهران، انتشارات كویر، چاپ هفتم.

لشك كولاكوفسكی (٢٠٠٦) جریان های اصلی در ماركسیسم؛ برأمدن، گسترش و فروپاشی، مترجم عباس میلانی، تهران، انتشاران آگاە، جلد دوم.

لویس كۆزەر(٢٠٢٠) ژیان و هزری گەورە كۆمەڵناسان؛ جۆرج زیمێل، ماكس ڤێبەر، وەرگێڕانی هەورامان فەریق، بەرگی دووەم، سلێمانی، چاپخانەی پاندا.

لویس كۆزەر(٢٠٢٠) ژیان و هزری گەورە كۆمەڵناسان؛ هربرت سبنسەر، ئێمیل درۆكایم، وەرگێڕانی هەورامان فەریق، بەرگی دووەم، سلێمانی، چاپخانەی پاندا.

مارتین وان بروئینسن (٢٠١٩) مم و زین احمد خانی و نقش آن در بیداری ملی كرد، گردآورندەو عباس ولی، گفتارهایی در خاستگاە ناسیونالیسم كرد، ترجمە مراد روحی، تهران، نشرچشمە، چاپ دوم.

ماكس وبر (٢٠١٠) دین، قدرت، جامعە، ترجمە احمد تدین، انتشارات هرمس، تهران، چاپ چهارم.

مایكل لوكاچ (٢٠٠٤) سازمان های فراملی، دائرة المعارف ناسیونالیسم، زیرنظر الكسندر ماتین، جلد دوم، مفاهیم اساسی (د-ی)، ترجمە فریدون مجلسی، تهران، مركز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجە.

هەورامان فەریق كەریم و موراد حەكیم (٢٠١٧) سیاسەت و نەتەوەسازی لە هەرێمی كوردستاندا، گۆڤاری زانكۆی گەشەپێدانی مرۆیی، كۆنفرانسی زانستیی نێودەوڵەتی چاكسازی و گۆڕانی سیاسی.

هیوا عەزیز سەعید (٢٠٠٣) ناسیۆنالیزمی كوردی (١٨٨٠-١٩٣٩)، سلێمانی، بڵاوكراوەكانی مەكتەبی بیر و هۆشیاری (ی، ن، ك).

واسیلی نیكیتین، (١٣٦٦) كرد و كردستان، ترجمە محمد قاضی، تهران، انتشارات نیلوفر، چاپ دوم.

واکر کانر (٢٧٢١) ملت، ملت است؛ آیا دولت، ملت است؟ گروههای اتنیکی چطور، ترجمە: خوشناو قاضی، تیشك، ژمارە٦١، ساڵی بیست و سێهەم.

Ernest, G. (1983). Nations and nationalism, Cornell University Press.

Hassanpour, A. (1994) the Kurdish Experience, Middle East Research and Information Project (MERIP).

Jennifer Mergy, “Teamwork across disciplines: Durkheimian sociology and the study of nations”, Revue européenne des sciences sociales [Online], XLII-129 | 2004, Online since 01 March 2004.

John Breuilly, Nationalism and the State, (1993), Manchester University press, Second Edition.

Karl Marx and Friedrich Engels, (2018), The Communist Manifesto, republished by Global Grey.

Malešević, Siniša (2004), the Sociology of Ethnicity. London: SAGE Publications Ltd.

Marshall Berman, All which is solid melts into air; the experience of Modernity, First published in the United States of America by Simon & Schuster, Inc., 1982.

Max Weber, From Max Weber: Essays in sociology, Gerth, Hans Heinrich, 1908-; Mills, C. Wright (Charles Wright), 1916-1962, London: Routledge and Kegan Paul, 1948.

Mylonas, H., & Tudor, M. (2021). Nationalism: what we know and what we still need to know. Annual Review of Political Science, 24, 109-132.

Smith, A. D. (1989). The origins of nations. Ethnic and racial studies, 12(3), 340-367.

Smith, A. D. (2013). Nationalism, Theory, Ideology, History, Second Edition, Polity Press.

V.L. Lenin, Collected Works, Volume 26, (1917-1918), Translated by Yory Sdobnikov and George Hannah, third publishing, Moscow(1977).

Van Bruinessen: Transnational Aspects of the Kurdish Question, Printed in Italy; European University Institute Badia Fiesolana Italy, 2000, p.3.

Walker Connor, When is a nation?, Ethnic and Racial Studies, (1990), 13:1, 92-103.

ئەو توێژینەوانەی ئەم نوسەرە کە زۆرترین جار خوێندراونەتەوە.