خەڕاج لە کۆتایی سەردەمی ساسانی و سەرەتاکانی ئیسلامدا توێژینەوەیەکی مێژوویی بەراوردکارییە

##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##

View the PDF File (العربية)
##semicolon## Feb 15, 2025
##semicolon## https://doi.org/10.14500/kujhss.v8n1y2025.pp147-155
##semicolon##
Kharaj, Sassanid, Early Islam, Tax System, Revenue الخراج, الساسانية, بداية الإسلام, النظام الضريبي, الإيرادات سەرەتای ئیسلام, ساسانی, خەراج, داهات, سیستەمی باج

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

کامەران محەمەد جەلال مەجید
بەشی مێژوو، فەکەڵتی پەروەردە، زانکۆی کۆیە، هەرێمی کوردستان، عێراق
https://orcid.org/0000-0001-7485-0575
مەهدی عوسمان حوسێن
بەشی مێژوو، فەکەڵتی پەروەردە، زانکۆی کۆیە، هەرێمی کوردستان، عێراق
https://orcid.org/0000-0002-1454-5736

پوختە

ئەم توێژینەوەیە بە ناونیشانی (خەڕاج لە کۆتایی سەردەمی ساسانی و سەرەتاکانی ئیسلامدا-توێژینەوەیەکی بەراوردکارییە) لە خەڕاج دەکۆڵێتەوە لە نیوان سەردەمی کۆتایی ساسانی و سەرەتای دەوڵەتی ئیسلامی واتە لەسەدەکانی ٦-٧ز، توێژینەوەکە هەوڵدەدات بوارەکانی بەڕێوەبردنی خەڕاج لەو دوو سەردەمە جیاوازەدا بخاتە روو، جگە لە جۆرەکانی زەوی لەو دوو سەردەمەدا هەوڵدەدات کاریگەرییەکانی لەسەر رادەی خەڕاجی کۆکراوە رون بکاتەوە، توێژینەوە لە گرنگی خەڕاج وەک سەرچاوەیەکی داهاتی دەوڵەت دەکۆڵێتەوە، چونکە بە پێی ئەوەی کە باسدەکرێت هەردوو دەوڵەت بایەخی زۆریان بەو سەرچاوەیە داوە، ئایا هۆکاری ئەوە چییە؟ توێژینەوەکە لە بابەتەکانی شێوازی کۆکردنەوەی خەڕاجەکان دەکۆڵێتەوە، کە بە چی سیستەمێک بووە؟ تا چەند سیستەمی سەردەمی دەستەڵاتی خەلافەت سودی لەسیستەمی ساسانی بینیوە، لەم توێژینەوەیەدا بەگرتنەبەری رێگای خستنەرووی زانیارییەکانی سەرچاوەکان وهەڵسەنگاندنیان و ئینجا بەراوردکاری هەردوو سەردەمەکە جیاوازی و لەیەکچوونمان بۆ روون دەکاتەوە، جگەلەوەش بەراوردکارییەکە رادەی پێشخستنی خەڕاجەکان و ئەو گۆڕانکارییانەی بەسەریاندا هێناوە بۆ دەردەکەوێت. وا پێشبینی دەکرێت ئەم توێژینەوەیە بگاتە هەندێ ئەنجام، کە لەهەندێ لایەنەوە دەوڵەتی ئیسلامی سودی لە شێوازەکانی ساسانی بینیبێت، چی ئەوانەی سەرەتاکانی ساسانی بووبێتن، یان دوو کۆتا سەدەی فرمانڕەوایی ساسانی، جگەلەوەش پپێدەچێث هەندێ گۆڕانکاریشیان ئەنجامدابێت، ئەوەش بەپێی هەلومەرجی سەردەمەکەی خۆیان.

##plugins.generic.usageStats.downloads##

##plugins.generic.usageStats.noStats##

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

چۆنییەتی بەکارهێنانی سەرچاوە
جلال مجید ک. م. and حوسین م. ع. (2025) “خەڕاج لە کۆتایی سەردەمی ساسانی و سەرەتاکانی ئیسلامدا: توێژینەوەیەکی مێژوویی بەراوردکارییە”, گۆڤاری زانکۆی کۆیە بۆ زانستە مرۆڤایەتی و کۆمەڵایەتییەکان, 8(1), pp. 147-155. doi: 10.14500/kujhss.v8n1y2025.pp147-155.
ژمارە
بەرگ 8 ژمارە 1 (2025): ژومارە چواردە
بەش
Articles
##submission.license.cc.by-nc-nd4.footer##
زانیاریی کەسیی نوسەر

کامەران محەمەد جەلال مەجید, بەشی مێژوو، فەکەڵتی پەروەردە، زانکۆی کۆیە، هەرێمی کوردستان، عێراق

Kameran Mohammed Jalal Majeed. He is an Assistant Professor, teaching in the Department of History, Faculty of Education at Koya University, Kurdistan Region, F.R. Iraq.
He has a B.Sc. degree in History, M.Sc. degree in Ancient History Of Kurdistan, and a Ph.D. degree in Kurdistan in Sassanian and Roman Empire.
His research interest includes Sassianian Period, Roman Empire, Arsacids, Ancient Mesopotamia and Ancient Near East Civilization.

مەهدی عوسمان حوسێن, بەشی مێژوو، فەکەڵتی پەروەردە، زانکۆی کۆیە، هەرێمی کوردستان، عێراق

Mahdi Othman Hussien. He graduated from Department of History in 2002, Faculty of Literature at Salahaddin University.On 21/11/2002 he was appointed as an assistant researcher in the same department for one year, and then until 8/6/2008 he was appointed as an assistant researcher in the archaeological department of the college of literature. On 19/4/2008 he obtained a master's degree in Islamic-Kurdish history in the Middle Ages.On 9/6/2008 he was transferred to the Department of History, College of Social Sciences, Koya University. On 17/6/2008 he received the title of Assistant Professor from the same university.On 24/8/2014 he obtained his PhD in Economic and Social History of Greater Kurdistan in the Middle Ages from the Department of History, College of Literature, Salahaddin University, Erbil. On 28/8/2014 he received the title of teacher.• And on 24/8/2018 he was awarded the title of Assistant Professor.

سەرچاوەکان

ابن ادم : يحي القرشى ، 1990 , كتاب الخراج ، بيروت ، دار الحداثة للطباعة والنشر والتوزيع الازدى :ابى زكريا يزدين محمد بن اياس ،2006 ، تاريخ الموصل ، تح: احمد عبدالله محمود ، بيروت ،دار الكتب العلمية.

البغدادى :ابو عبيد القاسم بن سلام بن عبدالله الهروى ، د.ت ،كتاب الاموال ، تح: خليل محمد هراس ، بيروت ، دار الفكر .

البلاذرى :احمد بن يحي بن جابر ، 2008 ، البلدان وفتوحها واحكامها ، تح: نجيب الماجدى ، بيروت ،شركة ابناء الشريف الانصارى .

الجاحظ: عمرو بن بحر بن محبوب الكنانى الليثى ابو عثمان ، 1914 ، التاج فى اخلاق الملوك ، تح: احمد زكى باشا ، القاهرة مطبعة الاميرية .

ج. مورونى : مايكل ،2019 ، العراق بعد الفتح الاسلامى , ت:حيدر عبدالواحد راشد ، بيروت –بغداد ، الرافدين.

الجهشيارى :ابو عبدالله محمد بن عبدوس ،1938 ،كتاب الوزراء والكتاب ، تح:مصطفى السقا ، القاهرة مصطفى البابى الحلبى واولاده .

حسن المحامى : محمد كامل , د.ت , الجزية فى الاسلام ضريبة الرؤس وضريبة الارض , بيروت, منشورات دار مكتبة الحياة.

الحنبلى :ابى الفرج ابن رجب ، 1990 ،الاستخراج لاحكام الخراج ، بيروت ، دار الحداثة للطباعة والنشر والتوزيع .

الدورى : د.عبدالعزيز ، 1999، تاريخ العراق الاقتصادى فى القرن الرابع الهجرى ،بيروت ،ط4، مركز الدراسات الوحدة العربية .

الدوسكى : ادريس محمد حسن ، 2006 ، همدان من الفتح الاسلامى الى سقوطها بيد المغول ، اربيل ، دار سبيرز للطباعة والنشر –مطبعة ابو هاشم.

الدینوری، أبو حنیفە (د.س) الاخبار الطوال، تح.عبدالمنعم عامر، مراجعە: جمال الدین الشیال، الادارە العامە للثقافە، الاسکندریە.

سلام : د. حورية عبدة ،2008 ،اقليم الموصل فى العصر الاموى (دراسة حضارية ، القاهرة ، دار العالم العربى.

الطبری، ابی جعفر محمد بن جریر (د.س) تاریخ الرسل و الملوک، تح.محمد ابوالفضل ابراهیم، دار المعارف بمصر، القاهرە، ج٢.

شلق: الفضل ، 1990 فى التراث الاقتصادى الاسلامى –الخراج والاقطاع والدولة (دراسة فى الاقتصاد السياسى للدولة الاسلامية ، بيروت ، دار الحداثة للطباعة والنشر والتوزيع .

العلى : صالح احمد ، 2014 ، الادارة فى العهود الاسلامية الاولى ، بيروت ،ط2، شركة المطبوعات للتوزيع والنشر .

ابن قيم الجوزية: شمس الدين ابى عبدالله محمد بن ابى بكر، 1994 ،احكام اهل الذمة ، تح: د. صبحى صالح ،بيروت ،ط4 ،دار العلم للملايين .

کرستنسن، ارثر، (١٩٥٧) ایران فی عهد الساسانیین، تر. یحیی الخشاب، دار النهضة العربية، بيروت.

كريمر: الفرد فون ، 1947 ، الحضارة الاسلامية ومدى تأثرها بالمؤثرات الاجنبية ، ت: مصطفى طه بدر ،مصر ،دار الفكر العربى .

الماوردى ابو الحسن على بن محمد بن حبيب البصرى البغدادى ، 1989 ،الاحكام السلطانية ، بغداد ، دار الحرية للطباعة .

مسکویه، ابی علی احمد بن محمد، بن یعقوب (٢٠٠٣) تجارب الأمم وتعاقب الهمم، تح.سید کسروی حسن، دار الکتب العلمیە، بیروت، ج١.

ابو یوسف :یعقوب بن درهم ،1990 ،كتاب الخراج ، بيروت ،دار الحداثة للطباعة والنشر والتوزيع.

المصادر اللغة الالفارسية والكردية:

التهایم، فرانتس و استیل، روت (١٣٨٢هـ.ش) تر: هوشنگ صادقی، انتشارات علمی وفرهنگی، تهران.

پیگۆلوسکایا، ن (١٣٧٧هـ.ش) شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، تر. عنایت الله رضا، چ٣، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.

عرب، حسنعلی؛ صادقی ، حسین (١٣٩٢هـ.ش) برآورد درآمدهای مالیاتی دولت ساسانی، پژوهش نامه تاریخ، سال هشتم، شماره سی و دو،م.

علی اصغر میرزایی (١٣٩٤هـ.ش) بررسی نظام مالیاتی ساسانی و اصلاحات مالی خسرو انوشیروان، فصلنامه پژوهشهاي تاریخی (علمی- پژوهشی)، 109 - شمارة دوم (پیاپی 26 )، تهران.

هه‌روتى :مهدى عثمان ،2016، كورد ودیارده‌ی كۆچكردن له‌سه‌ده‌كانی ناوه‌ڕاستدا (توێژینه‌وه‌یه‌كی شیكاریه‌ له‌باره‌ی هۆكارو ده‌رئه‌نجامه‌كان ) ،ئامه‌د،Internationl Journal of Kurdishstudies 2(3), pp 124-146, http: www. Ijoks.com

Mohamareza Masih rad, Mohammad Karim, Maziyar Barati and Hatam Musai, Tax administration in sassanied period, AENSI Publisher, http://www.aensiweb.com/old/jasa/rjfh/2015/May/410-412.pdf

Rezakhani, Khodadad (2015), Continuity and Change in Late Antique Irān:

An Economic View of the Sasanians, IJSIA, vol.1, No.2, Berlin.

Rubin, Zeev (2023) ,“KOSROW I ii. REFORMS,” Encyclopædia Iranica, online edition, 2016, available at http://www.iranicaonline.org/articles/kosrow-i-ii-reforms (accessed on 19 May 2023).

Gyselen, Ryka; Economic in the Sassanian period, See:

https://www.iranicaonline.org/articles/economy-iv, Acce.17/6/2023, 11 AM.