سۆسياليستى لە بزاڤى هەقەدا
الشريط الجانبي للمقالة
محتوى المقالة الرئيسي
الملخص
بزاڤى هەقە گروپێكى ئاينى، سۆفيگەرى بو لە چارەگى يەكەمى سەدەى بيستەم لە گوندى شەدەڵەى ناوچەى سلێمانى بە ڕابەرايەتى شێخ عەبدولكەريمى شەدەڵە دامەزراوە، ئەم بزاڤە بەشێك لە تەريقەتى نەقشبەندى بووە، بەڵام بە هۆى كۆمەڵێك كۆڕانگارى لە جەوهەرى ڕێبازەكەدا نازناوى هەقەى بە سەردا سەپێندراوە، ئەو دياردانەش بريتيبون لە پيادەكردنى كارى هاوبەش و هەروەزى و بەرگريكردن لە جوتياران و زەحمەتكێشان و ئازادى ئافرەت، بۆيە دەكرێت ئەم بزاڤە بە جۆرێك لە سۆسياليستى سروشتى بناسێندرێت، كە ئاشنايەتى لە گەڵ سۆسياليستى زانستيدا نەبووە، دياردەى چەپگەراى لە نێو ئەم بزوتنەوەيەدا لە دواى ساڵانى چلەكانى سەدەى ڕابردودا بە خێراى گەشەى كردووە، هەرچەندە شيرازەى پێڕەوانى هەقە و دابونەريتى كۆمەڵايەتيان پاراستووە، بەڵام لە مەراسيمە ئاينيەكان دور كەوتونەتەوە، ئەمەش بەرەنگارى ئاستەنگى زۆرى كردونەتەوە، هەر لە ململانێى پياوانى ئاينيەوە، تا دەگاتە سەنگەرگرتنى دەرەبەگ و پياوانى حكومەتى عێراقى. بزاڤى هەقە وەكو بزاڤێكى ئاينى وێنا كرا, بەڵام لە ئەركە نيشتمانييەكانيش دانەبراوە و بەشدارى لە چالاكييە سياسيەكاندا كردووە، بە تايبەت نزيك بونەوە لە پارتە چەپەكان و كاركردن لە نێو ڕيزەكانياندا، هەڵبەتە هەقەكان لە دواى كۆچى دواى شێخ عەبدولكەريمى شەدەڵەدا بۆ چەند گروپێك دابەشبون، دياترين ئەو گروپانەش مامەڕەزا و حەمەسورى كلاوقوت، گروپێك لە شەدەڵە بون، بەڵام مامەڕەزاييەكان و حەمەسورييەكان زياترپرەنسيپى سۆسياليستى تێياندا پراكتيزە كراوە، لە ناوەڕاستى سەدەى ڕابردودا جياواز لە كۆمەڵگاى ئەو سەردەمە مامەڵەيان دەكرد، بۆيە دەكرێت ڕێز لەو كارانەيان بگيرێت و زانستيانە هەڵسەنگاندن بۆ كارەكانيان بكرێت.
التنزيلات
تفاصيل المقالة
هذا العمل مرخص بموجب Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
المراجع
بابان، جمال.(٢٠٠٩ )، اعلام الكرد، ط٢، سليمانى.
باخه‌وان، هاوڕێ. (٢٠٠٧)، ئاڵاى كورد، ده‌زگاى سه‌رده‌م، سلێمانى.
بطاطو، حنا. (٢٠٠٥) العراق، ت: عفیف الرزاز ، ط١، تهران.
بۆسكانى، عەلي. (١٩٨٥)، بۆ لە هەقە كەوتنە تەقە، چاپخانەى الحوادث، بەغداد.
بێلاف، عبدولرەحمان. (٢٠٠٢)، تەريقەتى نەقشبەندى، چاپخانەى وەزارەتى پەروەردە، هەولێر، ب٢.
بەرهەم، شێخ عيزەدين. (١٧/٩/ ٢٠٠٢)، گوندى كەلكەسماق و بزووتنەوەى حەقە، ڕۆژنامەى خەبات، ژمارە (٢٢٦٩).
ته‌وه‌كلى، محه‌مه‌د ره‌ئوف. (٢٠٠٠)، مێژووى سۆفيگه‌رى له كوردستان، گۆڤارى سه‌نته‌رى برايه‌تى، ژماره (١٥).
ته‌يفور، عارف. (٢٠٠٢)، ته‌ريقه‌تى نه‌قشبه‌ندى له شێخ ئه‌حمه‌دى سه‌رداره‌وه بۆ هه‌قه، گۆڤارى ڕامان، ژماره (٦٩).
تۆفيق، ڕێبوار حەمە. (٢٠١٠)، كۆمەڵى هەقە، چاپخانەى شڤان، سلێمانى.
جه‌عفه‌ر، فازيل كه‌ريم ئه‌حمه‌د. (٢٠٠٩)، ئيداره‌ى كوردى ئاسته‌نگ و ئاسۆى گه‌شه‌كردن، چ١، چاپ و په‌خشى حه‌مدى، سلێمانى.
جەلال، دەباغ. (٢٠٠٩)، لە دەفتەرى يادگاريدا مامە رەزاييەكان يان برايانى هەقە و هەڵوێستى جوامێريان، گۆڤارى چيا، ژماره (٧٤).
حمدي، أيمن.(٢٠٠٠) قاموس مصطلح الصوفية، دار قباء للطباعة و النشر، حجاز.
الخرسان، صلاح. (١٩٩٣)، صفحات من تاریخ الحركه الشیوعة فی العراق، ط١، بیروت.
الخرسان، صلاح. (٢٠٠١)، صفحات من تاريخ العراق السياسي الحديث، الحركات الماركسية ١٩٢٠-١٩٩٠.
دڵزار. (٢٠٠٢)، دەمەتەقێيەك لە گەڵ حەمەسورى رابەرى هەقەكاندا، گۆڤارى ڕۆشنبيرى كوردستان، چاپخانەو ئۆفيسى هەولێر، هەولێر، ژمارە(٧).
دلزار، احمد. (٢٠٠٢)، لمحات من تاریخ الحزب الشیوعي العراقي ، بغداد.
ده‌باغ، جه‌لال. (٢٠٠٩)، له ده‌فته‌رى يادگاردا مامه‌ڕه‌زا يان (برايانى هه‌قه) و هه‌ڵوێستى جوامێرانه‌يان، گۆڤارى چيا، ژماره (٩٤).
ڕۆژبه‌يانى، محه‌مه‌د جه‌ميل. (٢٠١٠)، بنه‌ماله‌ى خانه‌قا له كه‌ركوك، گۆڤارى دۆز، ژماره (١).
رەسول: عزەدين مستەفا. (١٩٨٥)، سۆفيزم لە شيعرى كورديدا، گۆڤارى ڕۆشنبيرى نوێ، ژمارە(١٠٧).
زوهدى، محمد ره‌ئوف. (١٩٨٥)، بۆ له هه‌قه كه‌وتنه ته‌قه، چ١، چاپخانەى الحوادث، بەغداد.
زەند، كەريم. (١٩٧١)، ئاين و باوەڕ لە كوردستان، چاپخانەى كامەران سلێمانى.
زەند، كەريم. (٢٠٠٦)، ئاينستان، چ١، چاپخانەى ئەزمەر، سلێمانى.
سالح، حاكم. (١٩٩٧ )، بزووتنەوەى هەقە لە دەم كەلى كەلكە سماقەوە، گۆڤارى هامون، ژمارە (٥٤).
سكۆ، بەهرۆز. (٢٤/١٢/٢٠٠١)هەقەكان ئێستاو رابردويان گفتوگۆيەك لە گەل هاورێي كاكە حەمەدا، هەفتەنامەى هاولاتى، ژمارە(٥٣).
سولتانى، محه‌مه‌د عه‌لى. (٢٠٠٢)، بزاڤى حه‌قه له كه‌ركوك، گۆڤارى كه‌ركوك، چاپخانه و ئۆفيسى ژيار، ژماره (١٥).
شريف، عبدالستار طاهر. (١٩٩٢)، كۆمەڵە و ڕێكخراوو حزبە كورديەكان لە كوردستانى عێراقدا، گۆڤارى ڕۆشنبيرى نوێ، ژمارە (١٢٩).
شوانى، فرياد. (١٩٩٩)، يه‌كێك له ڕابه‌رانى بزوتنه‌وه‌ى هه‌قه- كاكه حه‌مه‌سورى كلاوقوت، ڕۆژنامه‌ى كوردستانى نوێ، چاپى ده‌ره‌وه، ژماره (٦٩).
شێخ بزێنى: قارەمان نادر. (٢٠١٣)، بزوواتنەوەى هەقە، چاپخانەى شهاب، هەولێر.
شێخ عزه‌دين، به‌رهه‌م. (٢٠٠٦)، گوندى كه‌لكه‌سماق، ڕۆژنامه‌ى خه‌بات، ژماره (٢٢٧٠).
شێخ عزه‌دين، به‌رهه‌م. (٢٠٠٦)، گوندى كه‌لكه‌سماق، ڕۆژنامه‌ى خه‌بات، ژماره (٢٢٧١).
شەدەڵە، دانا. (١٩٨٩)، ڕۆڵى بززوتنەوەى هەقە لە پێشخستنى كۆمەڵگاى كوردەواريدا، گۆڤارى پەيڤ، سالى چوارەم، ڤيانا.
شەمزينى، عەزيز. (٢٠٠٦)، جولانەوەى ڕزگارى نيشتمان كوردستان، سەنتەرى لێكۆلينەوەى ستراتيژى كوردستان، سلێمانى.
الطالباني، مكرم. (٢٠٠٢)، حزب هيوا، السليمانية، مطبعة خال.
العزاوى، عباس. (١٩٧٤)، خلفاء مولانا خالد، گۆڤارى كۆڕى زانيارى كورد، چاپخانەى كۆرى زانيارى كورد، بەغداد، بەرگى دووەم، بەشى دووەم.
عه‌بدوللا، هه‌مزه. (ده‌ستنووس)، له ئه‌رشيفى به‌لگه‌نامه‌كانى محمدى مه‌لا كه‌ريم له شارى سلێمانى.
عه‌والانى، حه‌سه‌ن. (١٩٨٠)، تيشكێك بۆ نوسينه‌كه‌ى (محمدى مه‌لا كه‌ريم) له ڕۆژنامه‌ى عێراق، گۆڤارى ڕه‌نجى كرێكار، سلێمانى، ساڵى چوارەم، ژمارە (٦).
عومەر، سەروەر عەبدورەحمان. (٢٠٠٨)، پارتى كۆمۆنيستى عێراق و مەسەلەى كورد ١٩٣٤-١٩٧٥، تێزى دكتۆرا، بلآو نەكراوەتەوە.
عەلى، رەشيد محمەمەد. (١٩٨٣)، مەسەيەكى مەزن هەوڵێكى كەم، گۆڤارى كاروان، ، سالى دووەم ،هەولێر، ژمارە (١٥).
فاروقى، عومەر. (١٩٩٢)، ته‌ريقه‌تى هه‌قه، گۆڤارى سروە، سالى دووەم ، ژمارە (١٦)، مەهاد.
فتاح، شاكر. (١٩٤٦)كۆمه‌ڵه، ڕۆژنامه‌ى چه‌مچه‌ماڵ، ژماره (٤٦).
قەرەداغى، محەمەد. (١٩٩٤) سەرەتايەك بۆ تێگەيشتن لە گەوهەرى سۆسياليزم، (گۆڤارى دوا رۆژ، ژمارە(١)، سلێمانى.
كۆچێرا، كريس. (٢٠٠٤) كورد لە سەدەى نۆزدە و بيستەمدا، وه‌رگێڕانى: حەمە كەريم عارف، چاپي سێيەم، هەولێر، چاپخانەى شڤان.
مجيد، رفيق. (١٩٩٩)، الحركة الحمسورية بين الاسلام والباطنية، مجلة (جامعة دهوك)، عدد خاص (١)، المؤتمر الاولي لجامعة دهوك.
محمدى، مەلا كەريم. (١٩٧٩)، وەختى ئەوە هاتووە وەلآمى ئەم پرسيارە بدۆزينەوە، پاشكۆى رۆژنامەى العراق، ژمارە (٣١).
محه‌مه‌د، سمكۆ. (٢٠٠١)،هه‌قه‌كان- ئێستا و ڕابردوويان – گفتوگۆيه‌ك له‌گه‌ڵ (هاوڕێ كاكه حه‌مه)، هه‌فته‌نامه‌ى هاوڵاتى، ژماره (٥٣).
محەمەد، سمكۆ. (٢٠١١)، ئاين و كەمينەكان لە كوردستان، كوردستان
موده‌ڕيس، عبدالكريم. (١٩٨٤)، بنه‌ماله‌ى زانياران، چ١، چاپخانه‌ى شه‌فيق، به‌غداد.
مەلا كەريم، محه‌مه‌دى. (١٩٧٩)، وه‌حتى ئه‌وه هاتووه وه‌ڵامى ئه‌و پرسياره بدۆزينه‌وه، ڕۆژنامه‌ى عێراق، پاشكۆى ژماره (٣١).
مەلا كەريم، محه‌مه‌دى. (١٩٨٠)، دیوانی گۆران ، چاپخانه‌ى كۆڕی زانیاری عێراق، به‌غداد.
النقشبندي، عبدالرحمن شيخ علاءالدين. (١٩٨٥)، السادات النقشبنديە، مطبعة وزارە الثقافة، بيروت.
يحيى، عبدالفتاح علي. (٢٠٠٢)، الحياە الحزبيە في الموصل ١٩٢٦-١٩٥٨، مطبعة وزارە التربيە، اربيل.
ئيدمۆنز، سيسل جۆن. (٢٠٠٤)، كورد، تورك، عه‌ره‌ب، و: حاميد گه‌ردى، چ١، چاپخانه‌ى هه‌ولێر.
ئەمير، وەزيرى. (٢٠٠٩)، نەقشبەندى لە كوردستان، و: عەلى ميرزا عارف هەورامى، چاپخانەى كامۆ،سلێمانى.
ته‌يفور، عارف. (٨/٥/٢٠١١)، هه‌ولێر.
حه‌لاوه‌خان. (٨/١/٢٠١٠)، شۆڕش.
سلێمان، مه‌ليك حسين. (٢٠/١٢/٢٠١٩)، ته‌قته‌ق.
سه‌بيحه‌خان. (٨/١/٢٠١١)، سلێمانى.
عه‌سكه‌رى، مسته‌فا. (٧/١١/٢٠١٠)، سلێمانى.
گدرون، عوسمان محمد. (٧/١١/٢٠١٠)، پيره‌مه‌گرون.
ئه‌حمه‌د، كه‌ريم. (٢٢/١١/٢٠١٠)، كۆيه.