دور ومكانة المرأة في حزب العمال الكردستاني (1981-1992)

محتوى المقالة الرئيسي

سلام عبدالڵە عمر
هیوا حمید شریف

الملخص

حزب العمال الكوردستاني (ب. ك. ك) أحد الاحزاب المعروفة في شمال كوردستان. منذ بداية تأسيسه في عام 1978 أكد على الحقوق المشروعة للشعب الكوردي، لذلك منذ نشأته واعلانه للنضال السياسي، أهتم بالدور المهم للمرأة بحيث كانت القناعة لديهم بأنه لا انتصار لأية منظمة أو ثورة دون مساهمة المرأة. ومن هذا المنطلق وخلال مسيرته التاريخية الطويلة كانت لمشاركة المرأة داخل هذا الحزب، في اتخاذ المواقف واصدار القرارات واضحة للعيان. اعتمد هذا البحث طريقة التحليل التاريخي المقارن والاستنتاج وذلك من خلال بيان المعلومات ومقارنتها وتحليلها وتفسيرها. كذلك التصحيح وتقوية الحوادث التاريخية بالاعتماد على اللقاءات. ومن ناحية أخرى الدراسة والتحليل كلما دعت الضرورة الى ذلك. الهدف من كتابة هذا البحث هو بيان قابلية والدور النسوي داخل الحزب. ومبعث هذا هو أنه جعلت من مساهمة المرأة الفعالة الغاء فكرة عدم المساواة بين المرأة والرجل والتي في النهاية أصبحت سببا لتغيير عقلية الرجل وتوجهاته نحو المرأة. وهذا جعلت من مشاركة المرأة الفعالة جنبا الى جنب مع الرجل، بحيث تقوم المرأة بدورها في الصفوف الامامية للمعارك مع الرجل وتقوم بنفس الدور.

التنزيلات

بيانات التنزيل غير متوفرة بعد.

تفاصيل المقالة

كيفية الاقتباس
Omer, salam A. و Shareef, H. H. (2025) "دور ومكانة المرأة في حزب العمال الكردستاني (1981-1992)", مجلة جامعة كويه للعلوم الإنسانية والاجتماعية, 8(1), ص 137-146. doi: 10.14500/kujhss.v8n1y2025.pp137-146.
القسم
Articles
السيرة الشخصية للمؤلف

هیوا حمید شریف، قسم التاريخ، كلية التربية، جامعة كويه، إقليم كوردستان، العراق

Born in 1968 in Erbel, Completed Primary,Middle and Junior high schools in Erbel.Then Complented by the Central Institute for teachers in 1994, In the same year Desigilated teacher in Balisan school.In the year 1997 Accepted in the Department of history - Faculty of Arts - University of salahaddin , and completed in 2001. Then in the yaer 2003 Accepted Master study in history department of Education college - University of Mosul and completed in 2006.Then Desigilated teacher in Central Institute of teachers. In the year2008 transfer my service to the University of Koya. Then in the year 2010 Accepted in PHD study in the history Department - Faculty of Arts - University of salahaddin, and completed in 2014 . Now im teacher in the history department - Education college -University of Koya.

 

المراجع

ئاوریشمی، عەبدوڵڵا (2015): عەبدوڵڵا ئۆجالان و مەسەلەی كورد لە خۆرهەڵاتی ناوین، وەرگێڕانی: سیدۆ داود عەلی، چاپی دووەم، چاپخانەی گەنج، بڵاوكراوەی خانەی چاپ و پەخشی ڕێنما، سلێمانی.

ئۆجالان، عەبدوڵڵا، (2009): مانیفستۆی شارستانێتی دیموكراتیك (مۆدێرنیتەی دیموكراتی و كێشەكانی دەربازكردنی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری) شارستانیەت "سەردەمی خوداوەندە دەمامكدار و پاشا داپۆشراوەكان، وەرگێڕانی: لوقمان عەبدوڵڵا، پەرتووكی یەكەم، چاپی سێیەم، بێ شوێنی چاپ.

ئۆجالان، عەبدوڵڵا، (2018): عەشقی كورد، وەرگێڕانی: ئەستێرە عەبدولجەبار، چاپی دووەم، بێ شوێنی چاپ.

ئۆجالان، كۆمیتەی ناوەندی، (2023): سیستەمی زیندانی ئیمڕاڵی (سیستەمی نێودەوڵەتی تاوان و ئەشكەنجە)، بڵاوكراوەی كۆمیتەی ئازادی ئۆجالان، بێ شوێن چاپ.

ئیبراهیم، مستەفا، (2006): ڕابوونی نەتەوەیی كورد لە توركیا (1945- 1990)، گوتارێك لە كتێبی: (توركیا نەبەرد لە پێناو مانەوەدا)، سەنتەری لێكۆڵینەوەی ستراتیجی كوردستان، سلێمانی.

ئەحمەد- مراد، ئیبراهیم خەلیل (دكتۆر)- خەلیل عەلی (دكتۆر)، (2011): ئێران و توركیا (توێژینەوەیەك لە مێژووی تازە و هاوچەرخ، چاپی چوارەم، دەزگای چاپ و بڵاوكردنەوەی ڕۆژهەڵات، هەولێر.

ئەحمەد، زامدار، (2021): ژنە هەڵكەوتووەكانی كورد، ناوەندی بڵاوكردنەوەی سارا، سلێمانی.

ئەحمەد، گەرمیان محەممەد، (2011): پەكەكە دۆستی هەرێمی كوردستان یا دوژمن، چاپخانەی چوارچرا، سلێمانی.

ئەلسوەیدانی، حامد محەممەد تەها، (پ. د)، (2018): كێشەی پارتی كرێكارانی كوردستان و كاریگەری لە پەیوەندییەكانی توركیا- ڕوسیا (1984- 1999)، وەرگێڕانی: سەلام عەبدولكەریم، وتارێك لە كتێبی: كێشەی كورد و پارتی كرێكارانی كوردستان PKK لە پەیوەندییە هەرێمی و نێودەوڵەتییەكانی توركیادا، بڵاوكراوەی دەزگای ئایدیا بۆ فكر و لێكۆڵینەوە، چاپخانەی حەمدی، سلێمانی.

بولدان، نەژدەت، (2022): ژن د ناڤ پەكەكێ دا، وەرگێڕانی: هۆشەنگ، چاپخانەی دانشفەر، هەولێر.

بەهنان، حەنا عەزۆ (د)، (2018): كێشەی پارتی كرێكارانی كوردستان و ڕەنگدانەوەی لەسەر پەیوەندییەكانی عێراق- توركیا (1984- 2007)، وەرگێڕانی: د. سەلام عەبدولكەریم، وتارێك لە كتێبی: كێشەی كورد و پارتی كرێكارانی كوردستان PKK لە پەیوەندییە هەرێمی و نێودەوڵەتییەكانی توركیادا، بڵاوكراوەی دەزگای ئایدیا بۆ فكر و لێكۆڵینەوە، چاپخانەی حەمدی، سلێمانی.

جانسز، ساكینە (سارا)، (2022): ژیانم هەمیشە تێكۆشان بوو، وەرگێڕانی: ئارام پێنجوێنی، بەرگی 1، بێ شوێنی چاپ.

جودی، حەسەن، (2008): PKK مێژووێك لە ئاگر/ نهێنی خۆڕاگری بزووتنەوەی ئاپۆچی/ دیمانەیەك لەگەڵ (جەمیل بایك)دا، بڵاوكراوەی كۆمیتەی ڕاگەیاندنی (پ. چ. د. ك)، بێ شوێنی چاپ.

جودی، حەسەن، (2015): PKK وەك خۆی (دوازدە وانە لە مێژووی تەڤگەری ئاپۆیی)، بڵاوكراوەی ئەكادیمیای زانستە كۆمەڵایەتییەكانی عەبدوڵڵا ئۆجالان، بێ شوێنی چاپ.

جودی، ڕۆستەم، (2022): ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، وەرگێڕانی: نەریمان ئەحمەد، بێ شوێنی چاپ.

جودی، ڕۆستەم، (2022): ئایدیۆلۆژیا، وەرگێڕانی لە عەرەبییەوە: ئاوات عوسمان، بێ شوێنی چاپ.

جومعە، هەڤاڵ، (2014): مێژووی پارتی كرێكارانی كوردستان، بەرگی دووەم، چاپی سێیەم، بڵاوكراوەی دەزگای ڕۆشنبیری جەمال عیرفان، سلێمانی.

جەلیل، هاوكار محێدین، (2012): دۆزی كورد لە توركیا لە ساڵانی (1980- 1999)، بڵاوكراوەی ئەكادیمیای كوردی، چاپخانەی حاجی هاشم، هەولێر.

داقووقی، ئیبراهیم، (2012): كوردی توركیا، وەرگێڕانی: هیمەت عەزیز كاكەیی، دەزگای توێژینەوە و بڵاوكردنەوەی موكریانی، چاپخانەی ڕۆژهەڵات، هەولێر.

زورچەر، ئێریك جەی.، (2011): مێژووی هاوچەرخی توركیا، وەرگێڕانی: دكتۆر یاسین سەردەشتی، چاپی دووەم، چاپخانەی سیما، سلێمانی.

سیروان، دكتۆر، (بێ ساڵی چاپ): د. سیروان سەركردەیەكی شۆڕشگێڕ، شۆڕشگێڕێكی ڕوناكبیر، بڵاوكراوەی (PCDK)، چاپخانەی ڕەنج، سلێمانی.

سیف الدین، بیار مصطفی، (2009): كێشەی كورد لە پەیوەندییەكانی ئەمریكا- توركیا، وەرگێڕانی: سەرمەد ئەحمەد، دەزگای توێژینەوە و بڵاوكردنەوەی موكریانی، چاپخانەی هاوسەر، هەولێر.

سەعید، سیڤان، (2018): وەرچەرخانی بزاوتی ڕزگاریخوازی كوردستان لە پەكەكەوە بۆ كەجەكە، وەرگێڕانی: دارا سوبحان، بڵاوكراوەی ناوەندی غەزەلنووس بۆ چاپ و بڵاوكردنەوە، سلێمانی.

غەدیر، غازی فەیسەڵ (پ. د)، (2018): هەڵوێستی حكومەتەكانی توركیا لە بەرامبەر كێشەی كورد (كۆڵینەوەیەكی مێژووییە/ 1923- 2013)، وەرگێڕانی: بەرزانی مەلا تەها، وتارێك لە كتێبی: كێشەی كورد و پارتی كرێكارانی كوردستان PKK لە پەیوەندییە هەرێمی و نێودەوڵەتییەكانی توركیادا، بڵاوكراوەی دەزگای ئایدیا بۆ فكر و لێكۆڵینەوە، چاپخانەی حەمدی، سلێمانی.

غەریب، دیار، (2021): دیار غەریب (مانیفستۆی كەسێتی ئازاد و شۆڕشگێڕی كوردستان)، كۆكردنەوە و ئامادەكردنی: حەسەن جودی، بەرگی چوارەم، چاپخانەی چوارچرا، سلێمانی.

قەیتان، عەلی حەیدەر، (2017): وانەوتاری ڕێباز و ڕژێمی حەقیقەت، وەرگێڕانی: ئارام پێنجوێنی، چاپخانەی كارۆ، سلێمانی.

كاڵكان، دوران (هەڤاڵ عەباس)، (2019): كولتوور و ڕەوشتی شۆڕشگێڕی، بێ شوێنی چاپ.

كوچوك، پرۆفیسۆر یالچین، (2011): داستانی ژیانەوە (گفتوگۆی پرۆفیسۆر یالچین كوچوك لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجالان، وەرگێڕانی: ڕۆژنامەی وڵات، چاپی دووەم، بێ شوێنی چاپ.

گەوهەری، حامید، (1999): كۆماری دیموكراتی ئایدیۆلۆژی، ستروكتور، ستراتیژی، تاكتیك و كردەوەكانی پارتی كرێكارانی كوردستان PKK، چاپخانەی نینا لە ئوپسالا، سوید.

ماركوس، ئەلیزا، (2014): مێژووی پەكەكە (خوێن و باوەڕ، جەنگی پەكەكە و كورد لە پێناو سەربەخۆییدا)، وەرگێڕانی لە ئینگلیزییەوە: ماجید خەلیل، بڵاوكراوەی خانەی چاپ و پەخشی ڕێنما، چاپەمەنی گەنج، سلێمانی.

مەرگەیی، نەوزاد، (2016): تیۆری سیاسی لای عەبدوڵڵا ئۆجالان، خانەی چاپ و پەخشی ڕێنما، چاپەمەنی گەنج، سلێمانی.

كۆمیتەی ناوەندی PKK، (2022): لە پەنجا ساڵەی لەدایكبوونی بزووتنەوەی ئاپۆییدا، چاپی دووەم، بڵاوكراوەی كۆمیتەی ناوەندی PKK، بێ شوێنی چاپ.

ئارارات، ئەویندار، (1393): هەڤاڵێتی ڕێبەر ئاپۆ و ژنی ئازاد، مجلە آلترناتیو، نشریەی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، ارگان ڕسمی حزب حیات آزاد كوردستان/ پژاك، سال دهم، دورەی دوم، ژمارە 43.

ئۆجالان، عەبدوڵڵا، (2719): هەڵسەنگاندنی ڕێزدار (عەبدوڵڵا ئۆجالان) سەبارەت بە شەهید بێریتان، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەتە بە ژنان لە باشوری كوردستان، ژمارە 185.

بێریتان، (2717): بێریتان دەنگی بەرخۆدانە لە دژی تەسلیمكاری، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەتە بە ژنان لە باشووری كوردستان، ژمارە 164.

تروسكە، (2014): بێریتان سەرچاوەی بەرخۆدان و تەسلیم نەبوونە لە بەرامبەر هێڵی خیانەت، گۆڤاری تروسكە، گۆڤاری تروسكە، گۆڤاری ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری، ژمارە 135.

تروسكە، (2015): بێگومان ژنان كاتێك خاوەن بڕیار دەبن كۆمەڵگایەكی ئازاد و دیموكرات مسۆگەر دەبێت، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری تایبەت بە ژنانە، ژمارە 139.

تروسكە، (2716): ئەوەی شەڕ دەكات ئازاد دەبێت و ئەوەی ئازادە جوان دەبێت، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەتە بە ژنان لە باشووری كوردستان، ژمارە 152.

تروسكە، (2719): ژیاننامەی گوڵناز كاراتاش، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەتە بە ژنان لە باشووری كوردستان، ژمارە 185.

تروسكە، (2721): بێریتان (گوڵناز كاراتاش)/ ئەو كچەی حەسرەتی پەنگخواردووی تۆڵەی كۆمەڵكوژی دێرسیمی لەگەڵ خۆیدا دەگەڕاند!، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیریی، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەت بە ژنە لە باشووری كوردستان، ژمارە 206.

تروسكە، گۆڤاری، (2722): ئەڤین گۆیی... لە چیاكانی كوردستانەوە مۆمی تێكۆشانی هەڵكرد، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیریی، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەت بە ژنە لە باشووری كوردستان، ژمارە 218.

الجزیرة نت، (2018): ئایا ترەمپ پارتی كرێكارانی كوردستانی فرۆشت؟ وەرگێڕانی: شاناز ڕەمزی هیرانی، گۆڤاری كوردستان دۆپلۆماتیك، سلێمانی، ژمارە 30- 31.

چیا، ئاوارە، (2014): تێكۆشانی ئازادیخوازی ژن لە ناو تەڤگەری پەكەكەدا...، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری تایبەت بە ژنانە، ژمارە 136.

الحاج، سعید (دكتۆر)، (2016): پرۆسەی ئاشتی لەگەڵ كوردانی توركیا لەبەردەم دووڕیاندا، گۆڤاری كوردستان دۆپلۆماتیك، سلێمانی، ژمارە 16- 17.

حەمۆ، باهۆز، (2017): میوزیكی پەكەكە؛ ئەندازیاری شۆڕشی كۆمەڵایەتییە، وەرگێڕانی: سەرتیپ دلێر، گۆڤاری ئازادیی كۆمەڵگە، گۆڤارێكی سیاسی، هزری جڤاكییە، ساڵی دووەم، ژمارە 22.

شاهۆ، ئامەد، (1395): جەوانان پێشەنگی شۆرش و ئازادی، مجلە ژیلەمو، ارگان ڕسمی جامعە جوانان شرق كردستان، نشریەی ایدئولوژیك، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، شمارە 2.

عومەر، نەجیبە، (2718): چالاكییەكەی شەهید بێریتان تروسكاییەكە بۆ ئازادی ژنانی باشوور، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەتە بە ژنان لە باشووری كوردستان، ژمارە 174.

عەبدولكەریم، سەلام، (2013): هەندێ لە تایبەتمەندییەكانی خەباتی سیاسی پارتی كرێكارانی كوردستان، گۆڤاری كۆچ- وەرزە گۆڤارێكی ڕوناكبیرییە گرنگی بە بواری لێكۆڵینەوە دەدات، ژمارە 18 و 19.

عەلی، بوشرا، (2018): نەورۆز سەرلەنوێ ڤەژینی ژنانی كوردە، گۆڤاری تروسكە، گۆڤاری ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری، ژمارە 168.

قەرەداغی، نەجیبە، (2717): پێویستە خۆبوون بكەینە فەلسەفەی سەرەكی ئازادی، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەتە بە ژنان لە باشووری كوردستان، ژمارە 164.

قەرەداغی، نەجیبە، (2720): شۆڕشی ئازادی ژنی كورد شۆڕشە لە ناو شۆڕشی ئازادی كوردستاندا، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەتە بە ژنان لە باشووری كوردستان، ژمارە 198.

كەریم، سابیر عەبدوڵڵا (2018): لێكچوونی ئەزموون و چارەنووسی فارك، پڵنگەكانی تامیل، تۆپاك ئامارۆ و پەكەكە لە ستراتیژی و سیاسەتی ئەمریكادا، گۆڤاری كوردستان دۆپلۆماتیك، سلێمانی، ژمارە 30- 31.

گەریلا، قەڵەمی، (1401): ئەستێرە لە دڵەوە باوەڕی هێنا بە ئەفسوونی گەریلا، مجلە آلترناتیو، مجلەی سیاسی، ایدیولوژیك و اجتماعی، ارگان ڕسمی حزب حیات آزاد كوردستان/ پژاك، سال دوازدهم، دورەی سوم، ژمارە 15.

عەبدوڵڵا- عەزیز، سەلام عەبدولكەریم- ڕەنجدەر محەممەد، (2022): كێشەی كورد لە پەیوەندییەكانی توركیا و سووریا لە ڕوانگەی ئاسایشی نەتەوەیی و ئاسایشی ئاوییەوە (1987- 1992)، گۆڤاری زانكۆی گەرمیان، بەرگی 9، ژمارە 4.

چاوپێكەوتنەكان:

چاوپێكەوتن لەگەڵ شەرڤین قەرار، قەندیل، 4/4/2023، گەریلای ژن.

چاوپێكەوتن لەگەڵ زەمیان دەنیز، قەندیل، 15/4/2023. گەریلای ژن.

چاوپێكەوتن لەگەڵ هێزل ئۆزگور، قەندیل، 15/4/2023. ئەندامی ئەنجوومەنی فەرماندەیی یەژاستار.

چاوپێكەوتن لەگەڵ سۆزدار ئاڤێستا، قەندیل، 18/4/2023. ئەندامی دەستەی بەڕێوەبەریی کەجەکە.

چاوپێكەوتن لەگەڵ حەسەن جودی، كەركووك، 5/2/2023. نووسەر و توێژەر لە چوارچێوەی پرسەكانی تایبەت بە پەكەكە/ كەجەكە.

چاوپێكەوتن لەگەڵ شەرڤین دەلیل، سلێمانی، 14/5/2023. ئەندامی ئەنجومەنی گشتی پەیەدە و بەرپرسی ڕێکخستنی پەیەدە لە باشووری کوردستان

چاوپێكەوتن لەگەڵ بەسێ هۆزات، قەندیل، 26/5/2023. هاوسەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەری کەجەکە.

چاوپێكەوتن لەگەڵ نەعام ئەلیاس، قەندیل، 26/5/2023. ئەندامی تەڤگەری ئازادی ژن.

چاوپێكەوتن لەگەڵ زۆزان دێرک، قەندیل، 29/6/2023. نوێنەری پارتی یەکێتیى دیموکراتیک (پەیەدە) لە ئەورووپا.

چاوپێكەوتن لەگەڵ نەجیبە عومەر، قەندیل، 22/7/2023. هاوسەرۆكی پێشووی پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان.

چاوپێكەوتن لەگەڵ بەسێ ئەرزنجان، قەندیل، 11/5/2023. ئەندامی کۆردیناسیۆنی کەژەکە.

چاوپێكەوتن لەگەڵ ڕۆژدا عەفرین، قەندیل، 12/2/2023. فەرماندارێكی یەكینەكانی پاراستنی ژنان (یەپەژە).