The Role and Status of Women in the Kurdistan Workers’ Party (1981- 1992)
Main Article Content
Abstract
The Kurdistan Workers' Party (PKK) is one of the well-known parties in North Kurdistan. Since the beginning of its founding in 1978, it has emphasized the legitimate rights of the Kurdish people. Therefore, since its inception and announcement of the political struggle, it has paid attention to the important role of women, so that they were convinced that there is no victory for any organization or revolution without the contribution of women. From this standpoint, and throughout its long historical journey, the participation of women within this party, in taking positions and issuing decisions, was clearly visible. This research adopted the method of comparative historical analysis and conclusion by presenting, comparing, analyzing and interpreting information. As well as correcting and strengthening historical incidents based on meetings. On the other hand, study and analysis whenever necessary. The aim of writing this research is to demonstrate the viability and role of feminism within the party. The reason for this is that it made women’s effective contribution to eliminating the idea of inequality between women and men, which in the end became a reason for changing men’s mentality and attitudes towards women. This made it possible for women to participate effectively side by side with men, so that women would play their role in the front rows of battles with men and play the same role.
Downloads
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
References
ئاوریشمی، عەبدوڵڵا (2015): عەبدوڵڵا ئۆجالان و مەسەلەی كورد لە خۆرهەڵاتی ناوین، وەرگێڕانی: سیدۆ داود عەلی، چاپی دووەم، چاپخانەی گەنج، بڵاوكراوەی خانەی چاپ و پەخشی ڕێنما، سلێمانی.
ئۆجالان، عەبدوڵڵا، (2009): مانیفستۆی شارستانێتی دیموكراتیك (مۆدێرنیتەی دیموكراتی و كێشەكانی دەربازكردنی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری) شارستانیەت "سەردەمی خوداوەندە دەمامكدار و پاشا داپۆشراوەكان، وەرگێڕانی: لوقمان عەبدوڵڵا، پەرتووكی یەكەم، چاپی سێیەم، بێ شوێنی چاپ.
ئۆجالان، عەبدوڵڵا، (2018): عەشقی كورد، وەرگێڕانی: ئەستێرە عەبدولجەبار، چاپی دووەم، بێ شوێنی چاپ.
ئۆجالان، كۆمیتەی ناوەندی، (2023): سیستەمی زیندانی ئیمڕاڵی (سیستەمی نێودەوڵەتی تاوان و ئەشكەنجە)، بڵاوكراوەی كۆمیتەی ئازادی ئۆجالان، بێ شوێن چاپ.
ئیبراهیم، مستەفا، (2006): ڕابوونی نەتەوەیی كورد لە توركیا (1945- 1990)، گوتارێك لە كتێبی: (توركیا نەبەرد لە پێناو مانەوەدا)، سەنتەری لێكۆڵینەوەی ستراتیجی كوردستان، سلێمانی.
ئەحمەد- مراد، ئیبراهیم خەلیل (دكتۆر)- خەلیل عەلی (دكتۆر)، (2011): ئێران و توركیا (توێژینەوەیەك لە مێژووی تازە و هاوچەرخ، چاپی چوارەم، دەزگای چاپ و بڵاوكردنەوەی ڕۆژهەڵات، هەولێر.
ئەحمەد، زامدار، (2021): ژنە هەڵكەوتووەكانی كورد، ناوەندی بڵاوكردنەوەی سارا، سلێمانی.
ئەحمەد، گەرمیان محەممەد، (2011): پەكەكە دۆستی هەرێمی كوردستان یا دوژمن، چاپخانەی چوارچرا، سلێمانی.
ئەلسوەیدانی، حامد محەممەد تەها، (پ. د)، (2018): كێشەی پارتی كرێكارانی كوردستان و كاریگەری لە پەیوەندییەكانی توركیا- ڕوسیا (1984- 1999)، وەرگێڕانی: سەلام عەبدولكەریم، وتارێك لە كتێبی: كێشەی كورد و پارتی كرێكارانی كوردستان PKK لە پەیوەندییە هەرێمی و نێودەوڵەتییەكانی توركیادا، بڵاوكراوەی دەزگای ئایدیا بۆ فكر و لێكۆڵینەوە، چاپخانەی حەمدی، سلێمانی.
بولدان، نەژدەت، (2022): ژن د ناڤ پەكەكێ دا، وەرگێڕانی: هۆشەنگ، چاپخانەی دانشفەر، هەولێر.
بەهنان، حەنا عەزۆ (د)، (2018): كێشەی پارتی كرێكارانی كوردستان و ڕەنگدانەوەی لەسەر پەیوەندییەكانی عێراق- توركیا (1984- 2007)، وەرگێڕانی: د. سەلام عەبدولكەریم، وتارێك لە كتێبی: كێشەی كورد و پارتی كرێكارانی كوردستان PKK لە پەیوەندییە هەرێمی و نێودەوڵەتییەكانی توركیادا، بڵاوكراوەی دەزگای ئایدیا بۆ فكر و لێكۆڵینەوە، چاپخانەی حەمدی، سلێمانی.
جانسز، ساكینە (سارا)، (2022): ژیانم هەمیشە تێكۆشان بوو، وەرگێڕانی: ئارام پێنجوێنی، بەرگی 1، بێ شوێنی چاپ.
جودی، حەسەن، (2008): PKK مێژووێك لە ئاگر/ نهێنی خۆڕاگری بزووتنەوەی ئاپۆچی/ دیمانەیەك لەگەڵ (جەمیل بایك)دا، بڵاوكراوەی كۆمیتەی ڕاگەیاندنی (پ. چ. د. ك)، بێ شوێنی چاپ.
جودی، حەسەن، (2015): PKK وەك خۆی (دوازدە وانە لە مێژووی تەڤگەری ئاپۆیی)، بڵاوكراوەی ئەكادیمیای زانستە كۆمەڵایەتییەكانی عەبدوڵڵا ئۆجالان، بێ شوێنی چاپ.
جودی، ڕۆستەم، (2022): ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، وەرگێڕانی: نەریمان ئەحمەد، بێ شوێنی چاپ.
جودی، ڕۆستەم، (2022): ئایدیۆلۆژیا، وەرگێڕانی لە عەرەبییەوە: ئاوات عوسمان، بێ شوێنی چاپ.
جومعە، هەڤاڵ، (2014): مێژووی پارتی كرێكارانی كوردستان، بەرگی دووەم، چاپی سێیەم، بڵاوكراوەی دەزگای ڕۆشنبیری جەمال عیرفان، سلێمانی.
جەلیل، هاوكار محێدین، (2012): دۆزی كورد لە توركیا لە ساڵانی (1980- 1999)، بڵاوكراوەی ئەكادیمیای كوردی، چاپخانەی حاجی هاشم، هەولێر.
داقووقی، ئیبراهیم، (2012): كوردی توركیا، وەرگێڕانی: هیمەت عەزیز كاكەیی، دەزگای توێژینەوە و بڵاوكردنەوەی موكریانی، چاپخانەی ڕۆژهەڵات، هەولێر.
زورچەر، ئێریك جەی.، (2011): مێژووی هاوچەرخی توركیا، وەرگێڕانی: دكتۆر یاسین سەردەشتی، چاپی دووەم، چاپخانەی سیما، سلێمانی.
سیروان، دكتۆر، (بێ ساڵی چاپ): د. سیروان سەركردەیەكی شۆڕشگێڕ، شۆڕشگێڕێكی ڕوناكبیر، بڵاوكراوەی (PCDK)، چاپخانەی ڕەنج، سلێمانی.
سیف الدین، بیار مصطفی، (2009): كێشەی كورد لە پەیوەندییەكانی ئەمریكا- توركیا، وەرگێڕانی: سەرمەد ئەحمەد، دەزگای توێژینەوە و بڵاوكردنەوەی موكریانی، چاپخانەی هاوسەر، هەولێر.
سەعید، سیڤان، (2018): وەرچەرخانی بزاوتی ڕزگاریخوازی كوردستان لە پەكەكەوە بۆ كەجەكە، وەرگێڕانی: دارا سوبحان، بڵاوكراوەی ناوەندی غەزەلنووس بۆ چاپ و بڵاوكردنەوە، سلێمانی.
غەدیر، غازی فەیسەڵ (پ. د)، (2018): هەڵوێستی حكومەتەكانی توركیا لە بەرامبەر كێشەی كورد (كۆڵینەوەیەكی مێژووییە/ 1923- 2013)، وەرگێڕانی: بەرزانی مەلا تەها، وتارێك لە كتێبی: كێشەی كورد و پارتی كرێكارانی كوردستان PKK لە پەیوەندییە هەرێمی و نێودەوڵەتییەكانی توركیادا، بڵاوكراوەی دەزگای ئایدیا بۆ فكر و لێكۆڵینەوە، چاپخانەی حەمدی، سلێمانی.
غەریب، دیار، (2021): دیار غەریب (مانیفستۆی كەسێتی ئازاد و شۆڕشگێڕی كوردستان)، كۆكردنەوە و ئامادەكردنی: حەسەن جودی، بەرگی چوارەم، چاپخانەی چوارچرا، سلێمانی.
قەیتان، عەلی حەیدەر، (2017): وانەوتاری ڕێباز و ڕژێمی حەقیقەت، وەرگێڕانی: ئارام پێنجوێنی، چاپخانەی كارۆ، سلێمانی.
كاڵكان، دوران (هەڤاڵ عەباس)، (2019): كولتوور و ڕەوشتی شۆڕشگێڕی، بێ شوێنی چاپ.
كوچوك، پرۆفیسۆر یالچین، (2011): داستانی ژیانەوە (گفتوگۆی پرۆفیسۆر یالچین كوچوك لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجالان، وەرگێڕانی: ڕۆژنامەی وڵات، چاپی دووەم، بێ شوێنی چاپ.
گەوهەری، حامید، (1999): كۆماری دیموكراتی ئایدیۆلۆژی، ستروكتور، ستراتیژی، تاكتیك و كردەوەكانی پارتی كرێكارانی كوردستان PKK، چاپخانەی نینا لە ئوپسالا، سوید.
ماركوس، ئەلیزا، (2014): مێژووی پەكەكە (خوێن و باوەڕ، جەنگی پەكەكە و كورد لە پێناو سەربەخۆییدا)، وەرگێڕانی لە ئینگلیزییەوە: ماجید خەلیل، بڵاوكراوەی خانەی چاپ و پەخشی ڕێنما، چاپەمەنی گەنج، سلێمانی.
مەرگەیی، نەوزاد، (2016): تیۆری سیاسی لای عەبدوڵڵا ئۆجالان، خانەی چاپ و پەخشی ڕێنما، چاپەمەنی گەنج، سلێمانی.
كۆمیتەی ناوەندی PKK، (2022): لە پەنجا ساڵەی لەدایكبوونی بزووتنەوەی ئاپۆییدا، چاپی دووەم، بڵاوكراوەی كۆمیتەی ناوەندی PKK، بێ شوێنی چاپ.
ئارارات، ئەویندار، (1393): هەڤاڵێتی ڕێبەر ئاپۆ و ژنی ئازاد، مجلە آلترناتیو، نشریەی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، ارگان ڕسمی حزب حیات آزاد كوردستان/ پژاك، سال دهم، دورەی دوم، ژمارە 43.
ئۆجالان، عەبدوڵڵا، (2719): هەڵسەنگاندنی ڕێزدار (عەبدوڵڵا ئۆجالان) سەبارەت بە شەهید بێریتان، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەتە بە ژنان لە باشوری كوردستان، ژمارە 185.
بێریتان، (2717): بێریتان دەنگی بەرخۆدانە لە دژی تەسلیمكاری، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەتە بە ژنان لە باشووری كوردستان، ژمارە 164.
تروسكە، (2014): بێریتان سەرچاوەی بەرخۆدان و تەسلیم نەبوونە لە بەرامبەر هێڵی خیانەت، گۆڤاری تروسكە، گۆڤاری تروسكە، گۆڤاری ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری، ژمارە 135.
تروسكە، (2015): بێگومان ژنان كاتێك خاوەن بڕیار دەبن كۆمەڵگایەكی ئازاد و دیموكرات مسۆگەر دەبێت، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری تایبەت بە ژنانە، ژمارە 139.
تروسكە، (2716): ئەوەی شەڕ دەكات ئازاد دەبێت و ئەوەی ئازادە جوان دەبێت، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەتە بە ژنان لە باشووری كوردستان، ژمارە 152.
تروسكە، (2719): ژیاننامەی گوڵناز كاراتاش، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەتە بە ژنان لە باشووری كوردستان، ژمارە 185.
تروسكە، (2721): بێریتان (گوڵناز كاراتاش)/ ئەو كچەی حەسرەتی پەنگخواردووی تۆڵەی كۆمەڵكوژی دێرسیمی لەگەڵ خۆیدا دەگەڕاند!، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیریی، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەت بە ژنە لە باشووری كوردستان، ژمارە 206.
تروسكە، گۆڤاری، (2722): ئەڤین گۆیی... لە چیاكانی كوردستانەوە مۆمی تێكۆشانی هەڵكرد، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیریی، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەت بە ژنە لە باشووری كوردستان، ژمارە 218.
الجزیرة نت، (2018): ئایا ترەمپ پارتی كرێكارانی كوردستانی فرۆشت؟ وەرگێڕانی: شاناز ڕەمزی هیرانی، گۆڤاری كوردستان دۆپلۆماتیك، سلێمانی، ژمارە 30- 31.
چیا، ئاوارە، (2014): تێكۆشانی ئازادیخوازی ژن لە ناو تەڤگەری پەكەكەدا...، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری تایبەت بە ژنانە، ژمارە 136.
الحاج، سعید (دكتۆر)، (2016): پرۆسەی ئاشتی لەگەڵ كوردانی توركیا لەبەردەم دووڕیاندا، گۆڤاری كوردستان دۆپلۆماتیك، سلێمانی، ژمارە 16- 17.
حەمۆ، باهۆز، (2017): میوزیكی پەكەكە؛ ئەندازیاری شۆڕشی كۆمەڵایەتییە، وەرگێڕانی: سەرتیپ دلێر، گۆڤاری ئازادیی كۆمەڵگە، گۆڤارێكی سیاسی، هزری جڤاكییە، ساڵی دووەم، ژمارە 22.
شاهۆ، ئامەد، (1395): جەوانان پێشەنگی شۆرش و ئازادی، مجلە ژیلەمو، ارگان ڕسمی جامعە جوانان شرق كردستان، نشریەی ایدئولوژیك، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، شمارە 2.
عومەر، نەجیبە، (2718): چالاكییەكەی شەهید بێریتان تروسكاییەكە بۆ ئازادی ژنانی باشوور، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەتە بە ژنان لە باشووری كوردستان، ژمارە 174.
عەبدولكەریم، سەلام، (2013): هەندێ لە تایبەتمەندییەكانی خەباتی سیاسی پارتی كرێكارانی كوردستان، گۆڤاری كۆچ- وەرزە گۆڤارێكی ڕوناكبیرییە گرنگی بە بواری لێكۆڵینەوە دەدات، ژمارە 18 و 19.
عەلی، بوشرا، (2018): نەورۆز سەرلەنوێ ڤەژینی ژنانی كوردە، گۆڤاری تروسكە، گۆڤاری ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری، ژمارە 168.
قەرەداغی، نەجیبە، (2717): پێویستە خۆبوون بكەینە فەلسەفەی سەرەكی ئازادی، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەتە بە ژنان لە باشووری كوردستان، ژمارە 164.
قەرەداغی، نەجیبە، (2720): شۆڕشی ئازادی ژنی كورد شۆڕشە لە ناو شۆڕشی ئازادی كوردستاندا، گۆڤاری تروسكە، گۆڤارێكی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی، ئەدەبی و هزری تایبەتە بە ژنان لە باشووری كوردستان، ژمارە 198.
كەریم، سابیر عەبدوڵڵا (2018): لێكچوونی ئەزموون و چارەنووسی فارك، پڵنگەكانی تامیل، تۆپاك ئامارۆ و پەكەكە لە ستراتیژی و سیاسەتی ئەمریكادا، گۆڤاری كوردستان دۆپلۆماتیك، سلێمانی، ژمارە 30- 31.
گەریلا، قەڵەمی، (1401): ئەستێرە لە دڵەوە باوەڕی هێنا بە ئەفسوونی گەریلا، مجلە آلترناتیو، مجلەی سیاسی، ایدیولوژیك و اجتماعی، ارگان ڕسمی حزب حیات آزاد كوردستان/ پژاك، سال دوازدهم، دورەی سوم، ژمارە 15.
عەبدوڵڵا- عەزیز، سەلام عەبدولكەریم- ڕەنجدەر محەممەد، (2022): كێشەی كورد لە پەیوەندییەكانی توركیا و سووریا لە ڕوانگەی ئاسایشی نەتەوەیی و ئاسایشی ئاوییەوە (1987- 1992)، گۆڤاری زانكۆی گەرمیان، بەرگی 9، ژمارە 4.
چاوپێكەوتنەكان:
چاوپێكەوتن لەگەڵ شەرڤین قەرار، قەندیل، 4/4/2023، گەریلای ژن.
چاوپێكەوتن لەگەڵ زەمیان دەنیز، قەندیل، 15/4/2023. گەریلای ژن.
چاوپێكەوتن لەگەڵ هێزل ئۆزگور، قەندیل، 15/4/2023. ئەندامی ئەنجوومەنی فەرماندەیی یەژاستار.
چاوپێكەوتن لەگەڵ سۆزدار ئاڤێستا، قەندیل، 18/4/2023. ئەندامی دەستەی بەڕێوەبەریی کەجەکە.
چاوپێكەوتن لەگەڵ حەسەن جودی، كەركووك، 5/2/2023. نووسەر و توێژەر لە چوارچێوەی پرسەكانی تایبەت بە پەكەكە/ كەجەكە.
چاوپێكەوتن لەگەڵ شەرڤین دەلیل، سلێمانی، 14/5/2023. ئەندامی ئەنجومەنی گشتی پەیەدە و بەرپرسی ڕێکخستنی پەیەدە لە باشووری کوردستان
چاوپێكەوتن لەگەڵ بەسێ هۆزات، قەندیل، 26/5/2023. هاوسەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەری کەجەکە.
چاوپێكەوتن لەگەڵ نەعام ئەلیاس، قەندیل، 26/5/2023. ئەندامی تەڤگەری ئازادی ژن.
چاوپێكەوتن لەگەڵ زۆزان دێرک، قەندیل، 29/6/2023. نوێنەری پارتی یەکێتیى دیموکراتیک (پەیەدە) لە ئەورووپا.
چاوپێكەوتن لەگەڵ نەجیبە عومەر، قەندیل، 22/7/2023. هاوسەرۆكی پێشووی پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان.
چاوپێكەوتن لەگەڵ بەسێ ئەرزنجان، قەندیل، 11/5/2023. ئەندامی کۆردیناسیۆنی کەژەکە.
چاوپێكەوتن لەگەڵ ڕۆژدا عەفرین، قەندیل، 12/2/2023. فەرماندارێكی یەكینەكانی پاراستنی ژنان (یەپەژە).