بنه‌ماكانی داڕشتنی زاراوه‌ی یاسایی له زمانی كوردیدا
محتوى المقالة الرئيسي
الملخص
پوخته:
توێژینه‌وه‌كه به ناونیشانی (بنه‌ماكانی داڕشتنی زاراوه‌ی یاسایی له زمانی كوردیدا)یه، هۆی هه‌ڵبژاردنی ئه‌م بابه‌ته بۆ ئه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه، كه تاكو ئێستا ئه‌م بابه‌ته له زمانی كوردیدا، كاری له‌سه‌رنه‌كراوه، ئێمه ده‌مانه‌وێت له‌ڕێگای ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌وه ئه‌م بۆشاییه پڕبكه‌ینه‌وه و ده‌وڵه‌مه‌ندی زمانی كوردی له‌ڕوی زاراوه‌ی یاساییه‌وه بخه‌ینه‌ڕ، ئه‌م توێژینه‌وه‌یه به ڕێبازی وه‌سفی شیكاریی هه‌وڵی ده‌ستنیشانكردن و خستنه‌ڕوی بنه‌ماكانی داڕشتنی زاراوه‌ی یاسایی داوه، پشتبه‌ستوو به هێنانه‌وه و شیكردنه‌وه‌ی چه‌ندین نمونه له بواری یاسا له زمانی كوردیدا. چونكه زمان به‌كارهێنانی تایبه‌تی له بواره جیاوازه زانستی و ئه‌كادیمییه‌كاندا هه‌یه، زمانی یاساش، كه زمانێكى پسپۆڕیی و تایبەتمه‌ندە، بە زاراوە و واتا وردەکانی جیادەکرێتەوە.
گرنگترین ئەنجامەکانی توێژینەوەکە بریتین لە: بۆ ئەوەی مافەکان بچەسپێن و ئەرکەکان جێبەجێ بکرێن، پێویستە لەسەر یاسادانەر، یان هەر کەسێک، کەمامه‌ڵه لەگەڵ دەقی یاسایی ده‌كات، ڕەچاوی ڕێساکانی زمان بکات و گرنگی پێ بدات، چونكه دەقی یاسایی داڕشتەیەکە، ئەگەر بە باشی دابڕژێت و ڕەچاوی ڕێزمان و یاساكانی زمانی تێدا بکرێت ئامانجەکەی دەپێکێت. زمانی كوردی زمانێكی گونجاوه بۆ بواری یاسا، چونكه توانای پڕكردنه‌وه‌ی پێداویستییه‌كانی و ده‌وڵه‌مه‌ندكردنی فه‌رهه‌نگی بواره‌كه‌ی هه‌یه له ڕێگای كۆمه‌ڵێك بنه‌مای وه‌ك: بنه‌مای (داڕشتن، لێكدان، ده‌سته وشه، داتاشین، وه‌رگرتن، كورتبڕی، پێوانه‌كردن، میتافۆر و وه‌رگێڕان)ه‌وه. بنه‌مای (داڕشتن، لێكدان، ده‌سته وشه، داتاشین، وه‌رگرتن، وه‌رگێڕان) چالاكترین و به بڕشترین بنه‌مان بۆ دروستكردنی زاراوه‌ی یاسایی، به‌ڵام بنه‌مای (كورتبڕی، میتافۆر و داتاشین) له داڕشتنی زاراوه‌ی یاسایی ناچالاكن.
التنزيلات
تفاصيل المقالة
هذا العمل مرخص بموجب Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
المراجع
كوردى:
ــ به‌سیر، كامیل حه‌سه‌ن (1979) زاراوه‌ی كوردی لێكۆڵینه‌وه و هه‌ڵسه‌نگاندن، به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی چاپخانه‌ی زانكۆی سلێمانی.
-حه‌بیب، به‌دران ئه‌حمه‌د (2002) فه‌رهه‌نگی زاراوه، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی هه‌رێمی كوردستان، هه‌ولێر.
ــ ڕه‌مه‌زان، هێمن سه‌ڵاحه‌دین (2015) پڕۆسه و یاساكانی وشه دروستكردن له زمانی كوردیدا، نامه‌ی ماسته‌ر، زانكۆی سلێمانی.
ـ زمان و یاسا (2021) له بڵاوكراوه‌كانی ڕێكخراوی خانی بۆ لێكۆڵینه‌وه‌ی هزریی و كۆمه‌ڵگه‌ی په‌روه‌رده‌یی مارگرێت.
ــ سه‌ففار زاده، تاهیره (2005)، بنچینه‌كانی وه‌رگێڕان، وه‌رگێڕانی قادر وریا، چاپی یه‌كه‌م، سلێمانی.
ـ سه‌عید، تابان محه‌مه‌د (2008) گه‌شه‌سه‌ندن و پوكانه‌وه‌ی وشه له زمانی كوردیدا، نامه‌ی ماسته‌ر، زانكۆی سلێمانی.
ــ شوانی، ڕه‌فیق (2011) وشه‌سازی زمانی كوردی، چاپخانه‌ی ڕۆژهه‌ڵات، هه‌ولێر.
ـ عه‌بدوڵا، ڕۆژان نوری (2013) فه‌رهه‌نگی زمان و زاراوه‌سازیی كوردی، چاپی دووه‌م، سلێمانی.
ـ عه‌بدولغه‌نی، سۆزان سه‌عدوڵڵا (2019) وه‌رگرتن و به‌كارهێنانی زاراوه له ئاخاوتن و نوسیندا، نامه‌ی دكتۆرا، زانكۆی سلێمانی.
ـ قادر، صباح ڕه‌شید (2009) تیۆری مۆرفیم و هه‌ندێ دیارده‌ی مۆرفۆلۆجیی كوردی، گۆڤاری زانسته مرۆڤایه‌تییه‌كانی زانكۆی سه‌ڵاحه‌ددین، ژماره (42)، هه‌ولێر.
ــ كه‌ریم، نه‌ریمان عه‌بدوڵڵا و مینه، مسته‌فا سه‌ید (2009) چاككردنی هه‌ڵه‌ی هه‌ندێك وشه‌ی به‌كارهێنراوی زمانی كوردی، گۆڤاری زانكۆی كۆیه، ژماره (13)، كۆیه.
ــ محمدامین، هاژه چیچۆ (2015) داڕشته‌ی زمانی یاسایی له زمانی كوردیدا، نامه‌ی ماسته‌ر، زانكۆی سۆران.
نمونه‌كان له‌م فه‌رهه‌نگ و فه‌رهه‌نگۆكانه وه‌رگیراون:
ـ ئیبراهیم زاده، كامبیز (1397) فه‌رهه‌نگی حقووقی دادپه‌روه‌ر (ئینگلیسی ـ كوردی)، زانكۆی بۆكان، بۆكان.
ـ تاڵه‌بانی، نوری (2006) فه‌رهه‌نگی قانوونی (عه‌ره‌بی ـ كوردی ـ فه‌ره‌نسی ـ ئینگلیزی)، چاپی دووه‌م، له بڵاوكراوه‌كانی مه‌كته‌بی بیرو هۆشیاری، سلێمانی.
ـ خۆشناو، سه‌ردار عه‌زیز (2021) فه‌رهه‌نگی دادگا (عه‌ره‌بی ـ كوردی، كوردی ـ عه‌ره‌بی)، چاپی هه‌شته‌م، كتێبخانه‌ی هه‌ولێری یاسایی، هه‌ولێر.
ـ لیژنه‌ی زاراوه له كۆڕی زانیاری كوردستان (2004) زاراوه‌ی یاسایی، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی وه‌زاره‌تی ڕۆشنبیری، هه‌ولێر.
ــ وه‌سمان، محمد (2014) فه‌رهه‌نگی زاراوه یاساییه‌كان (كوردی ـ عه‌ره‌بی، عه‌ره‌بی ـ كوردی)، له بڵاوكراوه‌كانی كتێبخانه‌ی ته‌بایی، هه‌ولێر.
ــ یاسین، عزالدین عبدالله (2021) ده‌سته‌واژه‌كانی باری كه‌سی، چاپی سێیه‌م، چاپخانه‌ی ڕۆژهه‌ڵات، هه‌ولێر.
عه‌ره‌بی:
ـ الجرجانی، الشریف (1971) التعریفات، الدار التونسیة.
ـ القاسمی، علی(2008) علم المصطلح أسسه النظریة وتطبیقاتها العملیة، الطبعه الاولی، لبنان، ناشرون، بیروت.
ــ مرسي، أحمد فتحي (1989) محاضرات في الأدب القضائي، المركز القومي للدراسات القضائية.
ـ هلیل، محمد حلمی (1989) خطوات نحو تقیس المصطلح اللسانی في الوطن العربي، بحث مقدم الی الندوة (التقییس والتوحید المصطلحیان في النظریة والتطبیق) تونس 13 ـ 17 مارس.
ئینگلیزی:
ـ Akmajin, Adrian & Demers, Richard & Farmer, Ann (2001) Linguistics: An Introduction to language and communication , 4 th ed, Cambidge : the MIT press (1992).
- Argenis, Zapata (2007). Types of words and word- Formation Processes in English. Venezuela: Universidad de los Andes.
ـFelber, Helmut (1985) Standardization of Terminology, Vienna.
- Fromkin, Victoria & Rodman, Robert (1988). An introductionTo Language. Chicgo: Holt Rinehart and Winston, ice.
- Grey, William (2000) Metaphor and Meaning, The University of Queensland, Cambridge.
- Gelinas, Surprenant & Hussman, Gohy (2015) Canadian Terminology. Standardizing Terminology for Better Communication, Practice.
- Gibbons, John (2003) Forensic Linguistics: an introduction to language in the Justice System. Blackwell.
- Hock, Hans Henrich (1986) "Sound change: Dissimilation, haplology, metathesis". Principles of Historical Linguistics. De Gruyter.
- Huddleston, Rodney & Pullum, Geoffrey K. (2005) A Students Introduction to English Grammar, Cambridge University Press, UK.
- Lyons, James (2002) Language and Languistics, Cambridge Uiversity, parss, UK.
ـ Pearson, John (1998) Term in Context. John Benjamin Publishing.
ـ Popp, Carolina (2001) Nomenclatures and computer-aided terminography. In F. Mayer (Ed), Language for special purpose: perspectives for the new millennium (pp. 195-201). Narr, Tubingen.
- Stageberg, Norman C. (1981) An Introductory English Grammar, University Northern Lowa, London.
ـ Sonneveld, Helmi & Loenning, Kurt (1993) Terminology: Application in Interdisciplinary Communication. John Benjamin Publishing.